Hemoliza w badanej próbce krwi może zakłócić wyniki badań laboratoryjnych. Jest to jedna z najczęściej występujących przyczyn odrzucenia próbki przeznaczonej do analizy. Hemoliza może np. zawyżyć poziom składników, które uwalniają czerwone krwinki.
Hemoliza – co to jest?
Hemoliza to uwolnienie komponentów znajdujących się we wnętrzu erytrocytów lub innych składowych krwi (tzw. elementów morfotycznych) do przestrzeni zewnątrzkomórkowej. Pracownicy laboratorium rozpoznają ją czerwone zabarwienie próbki osocza (mniej bądź bardziej czerwone) lub surowicy. Pojawia się po odwirowaniu krwi pełnej. Próbka krwi przybiera taką barwę na skutek uwolnienia hemoglobiny znajdującej się w czerwonych krwinkach. Warto wiedzieć, że czasem nawet w próbce, która nie jest zabarwiona na czerwono, może wystąpić zjawisko hemolizy krwi.
Hemoliza – przyczyny
Przyczyny hemolizy można podzielić na in vivo (występujące w żywym organizmie) i in vitro (poza organizmem żywym, np. w próbówce). Do grupy in vivo zalicza się stany dziedziczne: defekty enzymatyczne krwinek, takie jak niedobór kinazy pirogronianowej oraz niedobór G6PD. Do tej grupy wchodzą też defekty błony erytrocytów (wrodzona owalocytoza i wrodzona sferocytoza) oraz hemoglobinopatie (niedokrwistość sierpowata i talasemia). Kolejne przyczyny hemolizy in vivo to zaburzenia nabyte. Wyróżnia się te, które są autoimmunologiczne jak reumatoidalne zapalenie stawów, niedokrwistość autohemolityczna i układowe zapalenie naczyń.
Zaburzenia alloimmunologiczne to choroba hemolityczna występująca u noworodków i odczyny poprzetoczeniowe. Z kolei przyczyny mechaniczne są to niedokrwistość hemolityczna mikroangiopatyczna, sztuczna zastawka serca, DIC i hemoglobinuria marszowa. Do zaburzeń nieimmunologicznych należą infekcje: mononukleoza zakaźna, malaria, zakażenia paciorkowcem hemolizującym, pneumokokami, gronkowcem, salmonella, pałeczką okrężnicy, a także babeszjoza, wirus gorączki krwotocznej i wirusowe zapalenie płuc. Ostatnia grupa przyczyn in vivo to zaburzenia fizyczne i toksyczne, czyli ukąszenia owadów, leki, zatrucie ołowiem, marskość wątroby bądź zapalenie wątroby, a także oparzenia.
Zobacz film i dowiedz się jak interpretować wyniki morfologii:
Czynniki in vitro, które mogą wywołać hemolizę wynikają m.in. z nieprawidłowego pobrania próbki do badań. Należą do nich: za mała średnica igły, trudny dostęp do żyły, pobranie krwi z założonego wenflonu lub niewłaściwe miejsce pobrania. Nieprawidłowości to także zbyt mocno bądź zbyt długo założona staza, zbyt forsowne odciąganie tłoka strzykawki, pozostałość środka odkażającego w miejscu wkłucia i zaciskanie pięści przez pacjenta. Problemy mogą powodować także zbyt energiczne wymieszanie pobranej próbki bądź brak wymieszania. Kłopotliwe jest też pobranie krwi do zwykłej strzykawki, po czym rozdzielenie jej do probówek w systemie zamkniętym. Hemolizę może spowodować też pobranie próbki z żyły, do której w tym samym czasie podaje się wlewy dożylne. Kolejna grupa przyczyn in vitro obejmuje nieprawidłowe obchodzenie się z próbką. W czasie przygotowania jej do badania problemy sprawiają nieodpowiednie warunki wirowania, m.in. ilość obrotów na minutę, czas, przyspieszenie, szybkość hamowania lub temperatura. Czas pomiędzy wirowaniem a dostarczeniem próbki nie powinien być zbyt długi. Nie należy też wirować krwi po raz drugi. W trakcie analizy pobranej krwi kłopotliwe może być wymieszanie próbki tuż przed wykonaniem badania oraz długi czas pomiędzy wirowaniem a badaniem.
Podczas przechowywania probówek należy oddzielić krwinki od surowicy, nie wirować krwi po raz drugi i zadbać o prawidłową temperaturę magazynowania próbek. Zbyt długi czas ich przechowywania jest niekorzystny. Do ostatniej, trzeciej grupy przyczyn hemolizy in vitro należą te związane z nieprawidłowymi warunkami w czasie transportu. Są to: zbyt wysoka lub zbyt niska temperatura, ryzyko powstania uszkodzeń mechanicznych, przewożenie próbek w pozycji poziomej, zbyt długi czas transportu bądź niedostatecznie przeszkolony personel transportu wewnętrznego bądź pracownicy firm kurierskich.
Z czego składa się krew? Dowiesz się tego z filmu:
Hemoliza – objawy
Objawy wskazujące na hemolizę to:
- urobilinogenuria powyżej 5 mg na dobę;
- podwyższone stężenie LDH w osoczu;
- zwiększony poziom bilirubiny całkowitej w osoczu, który przekracza 1 mg/dl;
- wysokie stężenie bilirubiny wolnej w osoczu powyżej 0,5 mg/dl;
- podwyższony poziom wolnego żelaza w osoczu przekraczający 25 μmol/l;
- sterkobiligenuria powyżej 300 mg na dobę;
- haptoglobina w surowicy ponad 0,5 g/dl.
Hemoliza – leczenie
W wielu przypadkach hemoliza jest na tyle niewielka, że pacjenci nie odczuwają jej objawów. Symptomy pojawiają się dopiero przy nasilonej hemolizie. Wtedy też w organizmie brakuje czerwonych krwinek, może też wystąpić żółtaczka. Na skutek tego może rozwinąć się niedokrwistość hemolityczna. Charakterystyczne cechy tego schorzenia to podwyższenie stężenia żelaza, zwiększenie wolnej hemoglobiny i bilirubiny i zmniejszenie liczby erytrocytów w surowicy. Leczenie tej przypadłości polega na stałym podawaniu kwasu foliowego, jednak przede wszystkim należy rozpocząć leczenie przyczyny choroby. Chorzy powinny ograniczyć wysiłek fizyczny. W ciężkich przypadkach hemolizy przetacza się krew.
