Malaria (zimnica) jest najczęstszą chorobą pasożytniczą występująca w tropikalnych krajach. Wywołują ją komary (widliszki) zarażone pasożytami z rodzaju zarodźców (plasmodium). Zgodnie z różnymi szacunkami, każdego roku na malarię zapada 300 mln ludzi, głównie z terenów Afryki i Ameryki Południowej. Obok AIDS i gruźlicy malaria jest najpoważniejszą chorobą zakaźną na świecie, która corocznie zabija ok. 1,5–2,7 mln osób.
Rodzaje malarii
Zarodźce (pasożyty) wywołujące malarie dzieli się na 12 gatunków, z których 5 jest szczególnie niebezpiecznych dla człowieka. Wszystkie są przenoszone przez komary zamieszkujące głównie tereny tropikalne oraz subtropikalne. Wśród nich wyróżnia się: zarodziec sierpowy (plasmodium falciparum), zarodziec ruchliwy (plasmodium vivax), zarodziec owalny (plasmodium ovale), zarodziec malaryczny (zarodziec pasmowy, plasmodium malariae), zarodziec małpi (plasmodium knowlesi).
Najbardziej niebezpiecznymi rodzajami malarii są zakażenia zarodźcem sierpowatym (wywołuje malarię tropikalną) oraz zarodźcem ruchliwym (najbardziej powszechny rodzaj pasożyta). Zarodziec owalny powoduje malarię trzeciaczkę, zarodziec pasmowy jest odpowiedzialny za rozwój malarii czterodniowej. Zarodziec małpi atakuje głównie małpy (makaki), choć w niektórych przypadkach może wywoływać malarię o ciężkim przebiegu również u ludzi.
Jak dochodzi do zakażenia?
Malaria jest przenoszona przez samice komarów widliszków. Do zakażenia dochodzi, gdy komar ugryzie i poprzez krew wprowadzi do organizmu postać inwazyjną zarodźca (sporozoit). Później pasożyt wędruje do ludzkich narządów (wątroby i trzustki), gdzie rozmnaża się i atakuje erytrocyty. Komary są aktywne zazwyczaj od zachodu do wschodu słońca, ale niewykluczone są także zakażenia w ciągu dnia. Na zarażenia malarią i groźne powikłania są najbardziej narażone dzieci do 5. roku życia, osoby o obniżonej odporności oraz kobiety w ciąży. Według Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie, każdego roku na malarię zapada ok. 20–40 Polaków.
Jak się chronić przed malarią? Dowiesz się tego z naszego filmu
Jakie są objawy malarii?
Pierwsze niepokojące objawy malarii mogą wystąpić nawet kilka tygodni po tym, jak doszło do zakażenia. W tym czasie w zainfekowanym organizmie rozwija się malaria. W szczególnych sytuacjach mało charakterystyczne symptomy pojawiają się po tygodniu i są to: wysoka gorączka, dreszcze, odczuwanie naprzemiennego zimna oraz gorąca, bóle głowy, bóle mięśni, osłabienie i obniżenie nastroju. Wraz z postępowaniem malarii widoczne są kolejne poważniejsze oznaki: niedokrwistości, silny ból głowy, wymioty, nudności, ostra biegunka, przyspieszona praca serca i żółtaczka. Czasami w trakcie malarii osoby skarżą się na zaburzenia świadomości, a także na silne bóle kręgosłupa i mięśni. W zależności od rodzaju zakażającego pasożyta mogą występować wysokie gorączki pojawiające się co ok. 4 dni (malaria czterodniowa) lub co ok. 3 doby (malaria trzeciaczka).
W przypadku wystąpienia powyższych objawów należy niezwłocznie udać się do lekarza. Malaria niesie ryzyko poważnych powikłań zagrażających życiu i zdrowiu: niewydolność nerek, skaza krwotoczna, wstrząs, ostra niewydolność oddechowa, pęknięcie śledziony, hipoglikemia.
Zobacz nasz film i dowiedz się wszystkiego o malarii
Badania na wykrycie malarii
W przypadku podejrzeń zachorowania na malarię (dotyczy tylko osób wracających z krajów, gdzie istnieje ryzyko malarii) najlepiej skontaktować się z lekarzem w szpitalu zakaźnym lub ośrodku zajmującym się medycyną tropikalną. Jeśli istnieje ryzyko choroby, przeprowadzany jest szczegółowy wywiad lekarski oraz mikroskopowe badanie krwi, dzięki któremu lekarz może zdiagnozować rodzaj malarii, a także jak bardzo inwazja jest nasilona. Chorzy na malarię zazwyczaj mają powiększoną śledzionę, wątrobę, ciemny kolor moczu i zażółcone białka oczu.
Leczenie malarii – na czym polega?
Najczęstszą metodą leczenia osób chorych na malarię jest aplikowanie środków farmakologicznych zwalczających zarodźce. Chorzy na malarię w Polsce na ogół leczeni są w specjalistycznych ośrodkach i szpitalach. Terapia odbywa się poprzez podanie kombinacji leków zawierających syntetyczną artemizynę. Taka metoda nazywana jest ACTs (z ang. artemisinin-based combination therapies) i jest powszechnie uznawana za skuteczną. Zdaniem niektórych lekarzy, efekty przynoszą preparaty zawierające atowakwon z proguanilem.
Ponadto w leczeniu malarii stosuje się m.in.: chininę, prymachinę, chlorochinę i doksycyklinę. W skrajnych sytuacjach konieczna jest terapia wspomagająca, która polega na podaniu kroplówek nawadniających organizm, a także na zażywaniu leków przeciwdrgawkowych i przeciwgorączkowych. Czasami konieczne okazuje się przetaczanie preparatów krwiopochodnych, stosowanie dializy i respiratora.
Źródła:
*Bauman-Popczyk. A., Sadkowska-Todys M., Zieliński A., Choroby zakaźne i pasożytnicze – epidemiologia i profilaktyka, wyd. VII, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, 2014.
**Knap. J.P., Myjak P. Malaria w Polsce i na świecie – wczoraj i dziś, Alfa Medica Press, Bielsko-Biała 2009.
