Fruktoza w owocach zaliczana jest do naturalnych substancji słodzących, które są dobrze tolerowane przez cukrzyków, ponieważ nie powodują tak szybkiego wzrostu stężenia cukru we krwi jak inne odpowiedniki, np. glukoza.
Co to jest fruktoza?
Cukier prosty, czyli fruktoza, jest na szeroką skalę wykorzystywany w przemyśle. Ponieważ wchodzi w skład większości produktów, spożywany jest przez ludzi w nadmiarze, co niesie za sobą negatywne skutki, np. ryzyko wystąpienia groźnych chorób, takich jak cukrzyca (typu 2) czy otyłość (przede wszystkim brzuszna) oraz nowotwory.
W naturze fruktoza występuje w owocach, sokach owocowych i miodzie. Razem z glukozą tworzy postać białego cukru spożywczego, czyli sacharozy. Dodatkowo w 42% jest składnikiem syropu glukozo-fruktozowego, który jest dodatkiem do większości dostępnych na rynku produktów – od cukierków i słodkich napojów po chleb i wędliny. O zawartości fruktozy w danym produkcie zawsze informuje etykieta, chociaż nie każdy konsument potrafi rozszyfrować określające ją symbole. Cukry proste „ukrywa” się pod zapisami „E” np.: E420, E473, E474 i E491 do E495.
Fruktoza w owocach – właściwości
Fruktoza w owocach i pochodne cukru owocowego są lepiej tolerowane przez cukrzyków, ponieważ ich proces wchłaniania w jelitach odbywa się dwukrotnie wolniej niż w przypadku glukozy i laktozy. Właśnie dlatego mówi się o jej niskim indeksie glikemicznym – nie podnosi gwałtownie stężenia cukru w organizmie, przez co trzustka nie jest zmuszona do uwalniania dużych dawek insuliny. Prowadzone badania, które nie mają jeszcze wyników wiążących, wskazują też na jej korzystny efekt na funkcjonowanie mięśnia sercowego i łagodzenie objawów zbyt dużego spożycia alkoholu.
Czy fruktoza jest zdrowa?
Jak każda substancja spożywana w nadmiarze cukier owocowy może powodować niechciane efekty uboczne. Stąd też pytanie, czy fruktoza jest zdrowa, często jest jednym z pierwszych przy ustalaniu np. jadłospisu dla diabetyków. Przede wszystkim mechanizm jej dystrybucji w organizmie człowieka nie jest tak rozbudowany jak glukozy, której rozpad, wchłanianie i dystrybucja kontrolowane są przez szereg czynników. Glukoza jest wykorzystywana przez wiele tkanek np. mięśni, w których może stanowić rezerwy energetyczne. Fruktoza również może być przekształcona w glukozę i zużyta do tworzenia rezerw glikogenu, ale jeżeli nie jest zmagazynowana, zostaje przekształcona w tłuszcz. Jest to powód, dla którego tzw. niskosłodzone i teoretycznie zdrowe produkty przyczyniają się do otyłości, zwłaszcza brzusznej, nawet u osób w młodym wieku. Obecnie prowadzone są szeroko zakrojone badania na ten temat w Anglii i Stanach Zjednoczonych.
Ponadto substancja ta spożywana w nadmiarze znacznie obciąża wątrobę. Może prowadzić do jej nadmiernego otłuszczenia i marskości. Cukier prosty wyzwala w tym narządzie procesy uwalniania kwasów tłuszczowych i lipoprotein, co sprzyja wzrostowi trójglicerydów we krwi. W ten sposób przyczynia się do rozwoju miażdżycy. Z kolei u diabetyków jej niepożądane działanie łączy się także z powstaniem tzw. zaćmy cukrzycowej.
Fruktoza – nietolerancja
Nietolerancja fruktozy występuje w postaci:
- zespołu złego wchłaniania fruktozy,
- fruktozemii, która jest szczególnie niebezpieczna i może doprowadzić do niewydolności wątroby i nerek, a w skrajnych przypadkach nawet do śmierci.
Fruktozemia jest wrodzoną chorobą genetyczną, a jej przyczyną jest brak enzymu biorącego udział w metabolizmie fruktozy w wątrobie. Z kolei zespół złego wchłaniania wynika z niedoborów lub braku białka odpowiedzialnego za transport cukru przez błonę komórkową. W około połowie analizowanych przypadków zachorowań postać nabyta nietolerancji fruktozy występuje w przypadku schorzeń typu: zespół jelita drażliwego, nietolerancja laktozy czy histaminy, niedobory cynku lub kwasu foliowego.
Fruktoza a cukier – co wybrać?
Fruktoza spożywana w odpowiednich ilościach jest dobrym zamiennikiem substancji słodzących, zwłaszcza w diecie diabetyków, z tym że powinna pochodzić z naturalnych źródeł. Ponieważ bardzo duże jej ilości znajdują się w owocach, można je włączyć do diety, gdyż mają pozytywny wpływ na organizm. Poza tym niekorzystne działanie fruktozy jest w znacznym stopniu łagodzone przez zawarte w nich: witaminy, błonnik, polifenole i składniki mineralne.
Niestety przetworzone produkty dostępne na rynku zawierają zbyt duże ilości cukru owocowego, który jest zupełnie pozbawiony tzw. substancji ochronnych. Dlatego też należy kontrolować, czym są słodzone wybierane w sklepie towary i unikać tych z dodatkiem fruktozy czy HFCS (syrop fruktozowo-glukozowy).
