Szwedzi są narodem ceniącym zdrowy styl życia i dyscyplinę. Surowe warunki geograficzne Skandynawii sprawiły, że ich tradycyjna kuchnia nie jest szczególnie urozmaicona. Być może dlatego restrykcyjne, wymagające dużej sumienności diety, bazujące głównie na rybach i mięsie, określa się mianem „szwedzkich”, choć ich geneza nie jest do końca jasna.
Dieta szwedzka 13-dniowa (dieta kopenhaska)
Jedną z diet, najczęściej określanych alternatywnie mianem szwedzkiej, jest kontrowersyjna dieta kopenhaska. Ma ona służyć uregulowaniu przemiany materii i utracie nawet 15–20 kg. Opracowany na 13 dni jadłospis dostarcza około 500–900 kcal dziennie. Tak niska wartość energetyczna posiłków może stać się przyczyną osłabienia, bólu głowy, problemów z koncentracją, toteż dieta przeznaczona jest wyłącznie dla osób cieszących się dobrym zdrowiem, niepracujących fizycznie i nieuprawiających wysiłkowych sportów. Silne niedobory witamin i minerałów, jakie wywołuje restrykcyjne menu, należy uzupełniać suplementami.
Jadłospis diety szwedzkiej 13-dniowej składa się z 3 posiłków dziennie, które należy jeść o określonych porach. Śniadanie to zazwyczaj wyłącznie kawa z cukrem. W porze lunchu (godzina 12–14) spożywa się źródła białka – chude mięso, ryby, twaróg lub jaja na twardo. W niektóre dni dodatek stanowią warzywa, takie jak szpinak, brokuł, sałata, pomidor. Menu kolacji wygląda podobnie jak obiadowe, choć jest nieco skromniejsze. Posiłek ten należy spożyć do godziny 18.
Od ściśle ustalonego jadłospisu diety kopenhaskiej nie wolno robić choćby najmniejszych odstępstw. Podkreśla się w szczególności zakaz spożywania słodyczy i alkoholu. Wyeliminować należy też sól, choć można używać innych przypraw, zwłaszcza ziół. Podczas diety należy wypijać 1,5–2 l wody dziennie, opcjonalnie – zielonej herbaty.
Powyżej opisana wersja diety szwedzkiej nie cieszy się dobrymi opiniami dietetyków. Uznawana jest za niebezpieczną dla zdrowia jako niedoborowa (niedostarczająca wszystkich substancji niezbędnych dla fizjologicznych funkcji organizmu) i niezapewniająca podaży energii niezbędnej do przemian metabolicznych. W rezultacie nie powoduje – jak zakładają twórcy tego planu żywieniowego – poprawy przemiany materii, lecz jej znaczne spowolnienie. Zamiast spalania następuje oszczędzanie zasobów energetycznych organizmu, czyli tkanki tłuszczowej. Szybki spadek wagi jest wynikiem utraty płynów i masy mięśniowej. Najczęstszą konsekwencją rygorystycznej diety szwedzkiej jest efekt jojo – szybki przyrost masy ciała związany z odbudowywaniem zapasowych źródeł energii, które odkładają się w postaci tłuszczu.
Dieta szwedzka 1000 kalorii
Jadłospis diety szwedzkiej określanej mianem „tysiąca kalorii” jest nieco bardziej urozmaicony niż w przypadku diety kopenhaskiej, choć także niewiele w nim błonnika i witamin – czyli warzyw i owoców. Dwa spośród zalecanych posiłków to owsianka – na mleku w porze śniadania, a na wodzie – na podwieczorek. Oprócz płatków owsianych w menu znajdują się także inne produkty węglowodanowe (makarony, ryż, ciemne pieczywo). Z tego względu, choć ta wersja diety szwedzkiej zakłada redukcję kalorii o połowę w stosunku do normy, nie brakuje w niej podstawowych źródeł energii. W jadłospisie pojawiają się też tłuste ryby (zasobne w nienasycone kwasy tłuszczowe), owoce morza, nabiał, jaja, zielone warzywa, suszone owoce. Zalecane napoje to gorzka kawa (może być z mlekiem) i herbata. Codziennie spożywa się 5 niewielkich posiłków, co – mimo niskiej podaży energii – umożliwia uniknięcie uczucia głodu. Dietę stosuje się przez 7–21 dni. Nie powoduje spektakularnej utraty wagi, bo zaledwie około 1,5 kg na tydzień. Jest to jednak tempo bezpieczniejsze dla zdrowia niż proponowane przez dietę kopenhaską. Istnieje także znacznie mniejsze ryzyko efektu jojo.
Szwedzka dieta niskowęglowodanowa
Kolejna dieta ze Szwecji zawiera założenia zbieżne z zasadami zdrowego żywienia postulowanymi przez dietetyków. Zaleca się ograniczenie spożycia cukru, rezygnację z rafinowanych olejów i margaryn oraz alkoholu. Wskazane jest za to jedzenie dużej ilości warzyw (oprócz korzeniowych – te, ze względu na wysoką zawartość skrobi znajdują się na liście produktów, które można jeść sporadycznie) oraz produktów zasobnych w niezbędne tłuszcze – orzechów, nasion, ryb.
Dieta szwedzka w tym wydaniu nie proponuje jednak pełnowartościowego, dobrze zbilansowanego jadłospisu. Redukcja cukru oznacza rezygnację z niemal wszystkich źródeł węglowodanów, a zatem nie tylko ze słodyczy czy słodzonych napojów, ale też z pieczywa, makaronu, kasz, ryżu. Dozwolone jest jedzenie jednego owocu dziennie i niewielkich ilości gorzkiej czekolady. Energii mają dostarczać tłuszcze i białka, toteż wskazane jest spożywanie wszystkich rodzajów mięsa, pełnotłustego nabiału, gotowanych jaj.
Pić należy wodę, gorzką kawę i herbatę. Dieta szwedzka w tym wydaniu nie zakłada żadnych restrykcji kalorycznych. Utrata wagi możliwa jest dzięki drastycznej redukcji cukru, przy jednoczesnej podaży niezbędnych witamin, minerałów, kwasów tłuszczowych, aminokwasów. Taki sposób odżywiania wiąże się jednak z ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych i zaburzeń metabolicznych, spowodowanych nadmiarem tłuszczu zwierzęcego i białka. W krótkiej perspektywie jest to dieta najkorzystniejsza ze wszystkich określanych mianem „szwedzkich”. Nie powinny jednak decydować się na nią osoby z problemami zdrowotnymi, dzieci, młodzież, osoby w podeszłym wieku, kobiety w ciąży lub w okresie laktacji.
