Czyrak (łac. furunculus), zwany furunkułem, to ropne zapalenie okołomieszkowe, w którym dochodzi do wytworzenia się czopa martwiczego. Czyrak na twarzy początkowo ma formę bolesnego nacieku zapalnego wokół mieszka włosowego, który następnie przekształca się w guzek albo guz (z widoczną krostką na jego szczycie). Pod krostą wytwarza się czop martwiczy. Po kilku, kilkunastu dniach dochodzi do samoistnego oddzielenia się czopa martwiczego, czego skutkiem jest zanikowa blizna.
Skąd się bierze czyrak na twarzy?
Chorobę wywołują bakterie Gram-dodatnie – najczęściej gronkowiec złocisty. Istnieją czynniki sprzyjające czyrakom, w tym czyrakom na twarzy:
- choroby metaboliczne (przede wszystkim cukrzyca),
- choroby nerek,
- osłabienie odporności,
- wyniszczenie organizmu.
Czyrak bardzo często lokalizuje się w okolicach owłosionych. Może pojawić się przy linii włosów, brody lub brwi, na nosie, czole, policzku. Liczne czyraki, które mają charakter przewlekły i nawrotowy, określa się mianem czyraczności.
Czyrak gromadny na twarzy
Czyrak gromadny (łac. carbunculus), nazywany także karbunkułem, to gronkowcowe zapalenie licznych mieszków włosowych w formie guza zapalnego, czego efektem jest tworzenie się licznych czopów martwiczych. Innymi słowy – czyrak gromadny na twarzy to skupisko wielu czyraków.
Czyrak na twarzy – leczenie
Czyrak nie jest nowotworem i nie zagraża życiu, jednak trzeba się zgłosić do lekarza w celu potwierdzenia diagnozy oraz rozpoczęcia odpowiedniego leczenia. Czyraki na twarzy są niebezpieczne – bakterie, które je powodują, poprzez układ krwionośny mogą łatwo przedostać się do mózgu.
Czyrak na twarzy leczony jest poprzez usunięcie czopa martwiczego i miejscowe stosowanie antyseptyków. Choremu podaje się antybiotyki (doustnie oraz miejscowo, np. w formie maści). Lekarz może dodatkowo zalecić stosowanie kompresów ichtiolowych.
Czyrak gromadny na twarzy również leczony jest w ten sposób, że stosuje się nacięcie chirurgiczne w celu usunięcia martwiczych tkanek. Terapię wspomaga się antybiotykami.
Leczenie domowe czyraka na twarzy polega na stosowaniu środków zmniejszających ból związany z tworzeniem się guza. Można przyjmować tabletki przeciwbólowe. Pomocne są ciepłe okłady – płatek kosmetyczny albo gazik należy zwilżyć ciepłą wodą i przyłożyć do zmiany skórnej. Można także zastosować kompres ze zgniecionych liści kapusty w celu zmniejszenia bólu, obrzęku i przyspieszenia gojenia. W aptekach bez recepty dostępna jest maść ichtiolowa o właściwościach przeciwbakteryjnych, wysuszających i ściągających. Okolicę czyraka na twarzy należy przemywać mydłem antybakteryjnym.
Uwaga! Leczenie domowe zalecane jest wyłącznie w przypadku łagodnego, niedużego czyraka.
Czyrak przedsionka nosa
Obszar od ust, przez nos, do piramidy nosa jest specyficznie unaczyniony – żyła kątowa (u nasady nosa) łączy się z żyłami oczodołu, którymi krew odpływa do zatoki jamistej w jamie czaszki. Ze względu na taki odpływ krwi wszelkie stany zapalne w tym miejscu, czyli również czyrak na twarzy, są bardzo niebezpieczne.
Szczególnym rodzajem czyraka na twarzy jest czyrak przedsionka nosa (łac. Furunculus vestibuli nasi), który współwystępuje z czyrakiem wargi górnej i oczodołu, tworząc tzw. trójkąt śmierci (łac. Triangulum mortis). Jest bardzo groźny i wymaga odpowiedniego postępowania. Może doprowadzić do rozprzestrzenienia się zapalenia na zatoki jamiste oraz opony mózgu.
Możliwe powikłania czyraka przedsionka nosa to:
- ropień wierzchołka nosa,
- ropowica oczodołu,
- ropowica twarzy,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- zakrzepowe zapalenie zatoki jamistej,
- zakrzepowe zapalenie żył twarzy i/lub żył oczodołu,
-
sepsa (posocznica).
Czyrak przedsionka nosa rozpoznawany jest na podstawie charakterystycznego umiejscowienia. Dodatkowo należy wykonać badania laboratoryjne: morfologię krwi z rozmazem, odczyn Biernackiego (OB), poziom glikemii oraz posiew krwi. Czyrakowi przedsionka nosa zwykle towarzyszą gorączka, powiększenie węzłów chłonnych podbródkowych i podżuchwowych oraz (czasem) dreszcze.
Leczenie czyraka przedsionka nosa
Czyrak przedsionka nosa leczony jest inaczej niż pozostałe czyraki na twarzy. Leczenie odbywa się w warunkach szpitalnych. Czyrak, który wytworzył się w tym miejscu, nie może zostać nacięty i usunięty chirurgicznie, ponieważ mogłoby to spowodować rozwój ciężkich powikłań wewnątrzczaszkowych. Stosuje się podawane dożylnie i miejscowo antybiotyki (penicyliny przeciwgronkowcowe). Miejscowo można też zastosować środki odkażające. Leczenie trwa zwykle ok. 2 tygodni.
Bibliografia:
1. M. Stasiak, J. Lasek i in., Zakażenia skóry i tkanek miękkich – złożony i aktualny problem diagnostyczny i terapeutyczny lekarza każdej specjalności medycznej, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2012, t. 6, nr 4, s. 191–200.
