Walina uczestniczy w syntezie białek mięśniowych oraz zapobiega utracie tkanki mięśniowej. Zapewnia prawidłowy przebieg wielu procesów biochemicznych, w tym anabolicznych. Pełni istotną funkcję w wytwarzaniu energii. Nazwa aminokwasu pochodzi od łacińskiego słowa validus, który oznacza „siłę”, „silnego”. Nie bez powodu cieszy się popularnością wśród sportowców oraz osób budujących tężyznę fizyczną.
Czym jest walina?
Aminokwasy egzogenne zwane też niezbędnymi, esencjonalnymi lub EAA (z ang. essencial amino acids) stanowią przeciwieństwo aminokwasów endogennych. Organizm nie ma zdolności ich samodzielnego syntetyzowania, w związku z czym konieczne jest ich dostarczanie razem z pożywieniem. Do aminokwasów egzogennych zaliczana jest walina. To organiczny związek chemiczny, który kodowany jest przez następujące kodony zwane też tripletami (sekwencja trzech nukleotydów, czyli podstawowych składników kwasu nukleinowego): GUU, GUA, GUC, GUG. Walina to aminokwas z niepolarnym, rozgałęzionym łańcuchem bocznym w postaci -CH-(CH3)2. Obok izoleucyny i leucyny zaliczana jest do grupy rozgałęzionych aminokwasów egzogennych, które określane są także jako BCAA (z ang. branched-chain amino acid).
Zobaczcie, czy warto sięgać po batony i odżywki przeznaczone dla sportowców:
Właściwości i działanie waliny
Aminokwasy, w tym walina, stanowią element składowy peptydów i białek. Dodatkowo walina wykazuje działanie antykataboliczne, co oznacza, że hamuje procesy degradacji budującego mięśnie białka. Wywołuje proces glukoneogenezy, czyli przekształcania niecukrowcowych prekursorów w glukozę. Zachodzi on podczas zwiększonego zapotrzebowania organizmu na ten cukier. Dzięki niemu ogranicza się czerpanie energii ze znajdującego się w mięśniach glikogenu, co sprzyja szybszemu budowaniu tkanki mięśniowej.
Walina jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania układu immunologicznego i nerwowego. Dostarcza organizmowi energii, zmniejsza uczucie zmęczenia, oddziałuje korzystnie na nastrój. Intensyfikuje wydzielanie hormonów anabolicznych. Wpływa na redukcję masy ciała, gdyż reguluje metabolizm, szczególnie biosyntezę węglowodanów. Sprzyja zwiększeniu wydajności sportowej. Usprawnia powysiłkową odnowę biologiczną organizmu. Jest niezbędna do syntezy kwasu pantotenowego, czyli witaminy B5.
Gdzie występuje walina?
Walina pochodzi z rozpadu białek dostarczanych wraz z pokarmem. Białko, które zawiera niezbędne aminokwasy, określa się mianem pełnowartościowego. Brak nawet jednego aminokwasu sprawia, że uznaje się je za niepełnowartościowe. Jego popularnym przykładem jest białko jaja. Walina występuje w produktach takich jak mleko oraz przetwory mleczne (twaróg, jogurty, sery), mięso np. wołowina, wieprzowina, drób oraz ich przetwory, ryby (np. tuńczyk, sardynki, łosoś). Źródłem waliny w mniejszym stopniu są: soja, ryż, pestki dyni i słonecznika, siemię lniane, pistacje, migdały, orzechy nerkowca i fasola pinto.
Jakie jest dobowe zapotrzebowanie organizmu na walinę?
Dobowe zapotrzebowanie organizmu dorosłej osoby na walinę wynosi średnio 19 mg na kilogram masy ciała. Specjaliści podkreślają jednak, że podejmowanie wzmożonej aktywności ruchowej wiąże się ze zwiększonym zapotrzebowaniem organizmu na walinę. Wówczas pomocne okazują się wzbogacone nią suplementy diety.
W Internecie dostępne są specjalne kalkulatory zapotrzebowania na aminokwasy egzogenne. Aplikacja pozwala dokładnie określić ilość waliny, jakiej dopomina się organizm przy uwzględnieniu płci, stanu fizjologicznego, wieku i aktualnej masy ciała.
Konsekwencje niedoboru lub nadmiaru waliny
Niedostateczna ilość dostarczanej organizmowi waliny to zjawisko niepożądane, które może powodować zaburzenia zdrowotne. Niedobory waliny odczuje zwłaszcza układ mięśniowy, nerwowy, odpornościowy i trawienny. Wystąpić mogą zaburzenia koncentracji, bezsenność, spadek masy ciała, brak łaknienia, drżenie mięśni, nadwrażliwość na dotyk i anemia.
Nadmierna ilość waliny również wpływa niekorzystnie na funkcjonowanie organizmu. Stan ten objawia się m.in.: zaburzeniami pracy nerek i wątroby, mrowieniem skóry, hipoglikemią zwaną też niedocukrzeniem, halucynacjami, omamami.
Zarówno niedobór, jak i nadmiar waliny zdarzają się bardzo rzadko. Zapobiega temu odpowiednio zbilansowana dieta i w razie konieczności suplementacji aminokwasu.
Bibliografia:
1. A. Kołodziejczyk A., Naturalne związki organiczne, PWN, Warszawa 2003.
2. R. Kincaid Murray, D. K. Granner, V. W. Rodwell, Biochemia Harpera ilustrowana, PZWL, Warszawa 2008.
3. D. Włodarek, E. Lange, L. Kozłowska, D. Głąbska, Dietoterapia, PZWL, Warszawa 2016.
4. M. E. Drywień, J. Dźwigała, M. Staszewska-Skurczyńska, Znaczenie aminokwasów rozgałęzionych w żywieniu człowieka oraz profilaktyce i przebiegu niektórych chorób, [w:] „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu”, 2013, 19(3), s. 379–384.
