Neurotyzm określa się mianem emocjonalności lub wrażliwości emocjonalnej. Jego przeciwieństwem jest równowaga emocjonalna. Neurotyczność decyduje o tym, jak człowiek radzi sobie w trudnych sytuacjach oraz o podatności na doświadczanie negatywnych emocji. Neurotyk stale czymś się martwi i często bywa przygnębiony. Miewa też wysokie wyniki w nauce. Stosuje jedną z trzech strategii: dążenie do kontaktu z ludźmi, odsuwanie się od nich lub występowanie przeciwko nim.
Co to jest neurotyzm?
Neurotyzm to zbiór cech osobowościowych należących do modelu Wielkiej Piątki autorstwa Paula Costy i Roberta McCrae. Twórcy tej koncepcji uważają, że jest on przekazywany genetycznie. Inni badacze są zdania, że wywodzi się z lęku neurotycznego wynikającego z odrzucenia, wymuszania, poniżania, braku miłości i ciepła rodzinnego. Potwierdza to Karen Horney, wybitna psychoanalityczka, która przyczynę neurotyzmu upatrywała w negatywnych zdarzeniach z dzieciństwa.
Neurotyk charakteryzuje się silnym niezrównoważeniem emocjonalnym, niską odpornością na stres oraz skłonnością do popadania w stany lękowe. Pojęcie neurotyczności wprowadził Hans Jürgen Eysenck – psycholog angielski pochodzenia niemieckiego, badacz i teoretyk osobowości. Zawarł je w biologicznej teorii temperamentu PEN, która zakłada uniwersalność cech temperamentalnych.
Pod kątem fizjologii neurotyczność postrzegana jest jako reaktywność układu nerwowego współczulnego, która jest znacznie większa u neurotyków niż u osób zrównoważonych emocjonalnie. Osoby wykazujące silnie cechy neurotyzmu należą do grupy większego ryzyka zachorowania na zaburzenia psychiczne, jak fobia, depresja, zaburzenia paniczne i lękowe czy uzależnienia od substancji psychoaktywnych.
Neurotyk – cechy
Nie ma jednego uniwersalnego opisu osobowości neurotycznej. Jednakże cechuje się ona występowaniem zmiennych nastrojów. Neurotycy bardzo często doświadczają frustracji, niepokoju, złości, strachu, zazdrości lub zawiści. Typowe jest dla nich ciągłe zamartwianie się i poczucie winy. Wpadają często w nastroje depresyjne. Niejednokrotnie cierpią na samotność. Mają trudności w kontrolowaniu pragnień. Wykazują tendencję do nadinterpretowania zwykłych sytuacji jako mocno zagrażających. Znacznie gorzej znoszą sytuacje stresowe, postrzegając je jako niezwykle trudne do pokonania. Często bywają zakłopotani i nieśmiali. Neurotyk to osoba bardzo emocjonalna, potrzebująca ciągłej akceptacji i obawiająca się odrzucenia. Dręczą go lęki, często z przeszłości, a niekiedy spowodowane wypartymi ze świadomości wydarzeniami. Inne cechy charakteru neurotyka stanowią bezradność oraz niepewność siebie i swoich możliwości. Jest on przeważnie zamknięty na nowe doświadczenia i znajomości. Ponadto dąży do perfekcji, dzięki której zdobędzie uznanie i akceptację otoczenia. Jest bardzo skupiony na sobie i swoich problemach oraz ciągłym analizowaniu zachowań własnych i innych. Koncentruje się na swoim cierpieniu.
Zobacz także: Objawy i przyczyny aleksytymii - jak leczyć analfabetyzm emocjonalny?
Jak sobie radzić z osobowością neurotyczną?
Nie każdy wie, jak sobie radzić z osobowością neurotyczną. Jest to trudne zarówno dla neurotyka, jak i dla otaczających go ludzi. Potrzebuje on ciągłej akceptacji, która często wynika z deficytów w sferze miłości. Posiada wygórowane wymagania i tendencje do nadmiernego krytycyzmu. Neurotyk potrzebuje partnera, aby bezustannie otrzymywać zapewnienia o swojej wartości, być adorowanym i rozpieszczanym. Boi się, że zostanie porzucony, więc ciągle jest podejrzliwy i zazdrosny. Często dąży do przejęcia władzy w bliskich związkach, nierzadko posługując się szantażem emocjonalnym. Ponieważ neurotykowi ciągle towarzyszy lęk i strach i wykazuje on nadmierną wrażliwość na odrzucenie i bezwarunkową akceptację, ogromną trudność stanowi dla niego nawiązanie zdrowych i stałych relacji międzyludzkich. Podświadomie pragnie tego, czego nie otrzymał w dzieciństwie. Osoby neurotyczne doświadczające nadmiernego uczucia wstydu są także narażone na tworzenie dysfunkcyjnych rodzin, w których rodzic nie potrafi przekazać dziecku pozytywnych wzorców i zapewnić go o jego społecznej adekwatności.
Osobowość neurotyczna – leczenie
Zaburzenia neurotyczne, mimo że nie są chorobą, powinny zostać poddane psychoterapii, podczas której neurotyk zrozumie, jaki problem z przeszłości stanowi źródło nadmiernej emocjonalności i związanych z nią kłopotów w dorosłym życiu.
Zaburzenia psychiczne, czyli co? Dowiesz się tego z filmu:
Test na neurotyzm
Wymiary teorii PEN, w tym także neurotyczność, możliwe są do zbadania kwestionariuszem EPQ-R znormalizowanym dla uczniów szkół ponadpodstawowych, studentów i osób dorosłych. Jest on dostępny w polskiej adaptacji, a jego autorami są Piotr Brzozowski i Radosław Drwal.
Zobacz także: Jakie są przyczyny i objawy osobowości anankastycznej? Leczenie i test
Można samodzielnie sprawdzić, czy posiada się osobowość neurotyczną, wypełniając w internecie bezpłatny test Wielkiej Piątki w skróconej wersji (60 pytań). Można go wykonać także w specjalistycznym gabinecie, gdzie otrzymuje się profesjonalną interpretację wyników. W tym przypadku testy są odpłatne.
Bibliografia:
- Jeronimus B.F., Kotov R., Riese H., Ormel J., Neuroticism's prospective association with mental disorders halves after adjustment for baseline symptoms and psychiatric history, but the adjusted association hardly decays with time: a meta-analysis on 59 longitudinal/prospective studies with 443 313 participants, „Psychological Medicine”, 2016, 46(14), s. 2883–2906.
- Bouchard T.J., McGue M., Genetic and environmental influences on human psychological differences, „Journal of Neurobiology”, 2003, 54(1), s. 4–45.
- Matthews G., Deary I.J., Personality traits, Cambridge, Cambridge University Press, 1998.
- Ormel J., Jeronimus B.F., Kotov R., Riese H., Bos E.H., Hankin B., Rosmalen J.G.M., Oldehinkel A.J., Neuroticism and common mental disorders: meaning and utility of a complex relationship, „Clinical Psychology Review”, 2013, 33(5), s. 686–697.
- Horney K., Neurotyczna osobowość naszych czasów, Warszawa, PWN, 1982.
- Chyczewska A.E., Neurotyczne poczucie winy jako przyczyna niemożności korzystania z czasu wolnego, „Studia Elbląskie”, 2013, 14, s. 469–483.
