Dzięki układowi immunologicznemu możliwe jest działanie procesów odpornościowych, które mają na celu ochronę organizmu przed czynnikami chorobotwórczymi. Jego głównym zadaniem jest identyfikacja i zwalczanie patogenów oraz komórek nowotworowych. W kontakcie z nimi pojawia się odpowiedź odpornościowa. Niekiedy zdarza się, że działa ona nieprawidłowo – organizm oprócz drobnoustrojów niszczy także własne tkanki. Zaburzenia te określa się jako choroby autoimmunologiczne.
Co to jest immunologia?
Immunologia jest nauką, która łączy elementy medycyny i biologii. Przedmiotem jej zainteresowania są układ immunologiczny oraz mechanizmy dotyczące działania reakcji odpornościowej organizmu, które pojawiają się po kontakcie z patogenem lub innymi czynnikami zewnętrznymi. Procesy te badane są na poziomie komórkowym lub molekularnym. Dziedzina ta zajmuje się ponadto diagnostyką, leczeniem i profilaktyką wszelkich zaburzeń odporności i chorób autoimmunologicznych.
Immunologia jest bardzo obszerną nauką medyczną, dlatego w jej obrębie wyróżnia się kilka mniejszych dziedzin. Są to:
- immunologia kliniczna – zajmuje się diagnostyką i leczeniem zaburzeń układu immunologicznego;
- immunoonkologia – łączy immunologię i onkologię; jej celem jest wspomaganie układu odpornościowego w zwalczaniu chorób nowotworowych;
- serologia – przedmiotem jej zainteresowania są badania immunologiczne;
- immunogenetyka – zajmuje się genetycznymi podstawami oraz dziedziczeniem odporności;
- transplantologia – zajmuje się przeszczepianiem narządów i tkanek;
- immunologia dziecięca – przedmiotem jej zainteresowania są zaburzenia odporności i choroby autoimmunologiczne u dzieci;
- immunopatologia – zajmuje się nieprawidłowościami w działaniu układu immunologicznego (zaburzeniami immunologicznymi, alergiami, chorobami autoimmunologicznymi).
Czym zajmuje się immunolog?
Immunolog zajmuje się diagnozowaniem, leczeniem i profilaktyką zaburzeń odporności, chorób autoimmunologicznych i alergii. Opiekuje się również pacjentami po przeszczepieniu narządów lub innych tkanek. W zakresie jego kompetencji leżą dodatkowo szczepienia ochronne dzieci i osób dorosłych znajdujących się w grupie ryzyka. Lekarz immunolog ściśle współpracuje z innymi specjalistami: internistą, alergologiem, onkologiem, endokrynologiem i pediatrą.
Immunolog zajmuje się takimi metodami leczenia jak:
- immunosupresja – zahamowanie lub spowolnienie procesu wytwarzania przeciwciał;
- immunostymulacja – pobudzanie i wzmacnianie pracy układu odpornościowego.
Immunologiem zostaje każda osoba po ukończeniu studiów medycznych na wydziale lekarskim i specjalizacji w dziedzinie immunologii klinicznej. Taki tytuł może uzyskać także lekarz specjalizujący się w innej dziedzinie medycyny. Nauka trwa 5 lat i kończy się państwowym egzaminem. Miejscem pracy immunologa jest poradnia immunologiczna lub oddział szpitalny.
Zobacz film i dowiedz się wszystkiego o układzie immunologicznym:
Jakie choroby leczy immunolog?
Lekarz immunolog zajmuje się leczeniem wszelkich nieprawidłowości związanych z układem odpornościowym. Należą do nich przede wszystkim pierwotne i wtórne niedobory odporności i choroby autoimmunologiczne. Na wizytę często zgłaszają się osoby, które zmagają się z alergią, częstymi infekcjami lub podejrzewane są u nich choroby zakaźne (np. mononukleoza).
W chorobie autoimmunologicznej układ odpornościowy niszczy własne tkanki i komórki. Do tej grupy zaburzeń zalicza się między innymi:
- tocznia rumieniowatego i układowego,
- zapalenie tarczycy Hashimoto,
- chorobę Gravesa-Basedowa,
- chorobę Addisona,
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego,
- stwardnienie rozsiane.
Badania immunologiczne
Wizyta w poradni immunologicznej rozpoczyna się od zebrania dokładnego wywiadu lekarskiego. Pacjent jest pytany przede wszystkim o przebyte zakażenia, otrzymane szczepienia, choroby przewlekłe oraz występujące obecnie dolegliwości. Następnie lekarz immunolog kieruje chorego na szczegółowe badania diagnostyczne.
Badania immunologiczne mają na celu wykrycie w organizmie pacjenta przeciwciał (klasa IgG, IgM, IgE, IgA) i antygenów charakterystycznych dla określonych drobnoustrojów lub innych czynników zewnętrznych wywołujących odpowiedź układu odpornościowego. Na ich podstawie można stwierdzić, czy dana osoba aktualnie choruje lub czy miała w przeszłości kontakt z danym patogenem. Badania immunologiczne polegają na pobraniu próbki krwi z żyły łokciowej. Są bezbolesne i trwają zaledwie kilka minut. W zależności od rodzaju testu wynik gotowy jest po kilku dniach lub tygodniach.
Bibliografia:
1. W. Maśliński, E. Kontny, Podstawy immunologii dla reumatologów, Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher, Warszawa 2015.
2. Program specjalizacji w dziedzinie immunologii klinicznej dla lekarzy nieposiadających odpowiedniej specjalizacji II stopnia lub tytułu specjalisty w odpowiedniej dziedzinie medycyny, Warszawa 2014 (aktualizacja 2018), https://www.cmkp.edu.pl/wp-content/uploads/akredytacja2018/0746-program-1.pdf, [dostęp: 08.07.2019].
