Hipokinezja definiowana jest jako niedobór ruchu i wysiłku fizycznego lub dysproporcja między rosnącym obciążeniem układu nerwowego a zmniejszającym się wykorzystaniem układu ruchowego. Aktywność ruchową, obok odpowiednio zbilansowanej diety, uważa się za jeden z podstawowych czynników warunkujących zdrowie człowieka. Stąd też niedostateczny ruch staje się przyczyną wielu dolegliwości, zarówno natury fizycznej, jak i psychicznej.
Zobaczcie, jak dobrać sport dla siebie. To możliwe, łatwe i bardzo zdrowe:
Czym jest hipokinezja?
Hipokinezja to dysproporcja między rosnącym obciążeniem układu nerwowego a zmniejszającym się wykorzystaniem układu ruchowego. Mówiąc najprościej, jest to długotrwała bezczynność ruchowa. Najczęściej spowodowana jest realizacją tzw. siedzącego trybu życia, który najbardziej widoczny jest w krajach uprzemysłowionych. Jednakże zdarza się, że bezczynność ruchowa związana jest z unieruchomieniem w wyniku kontuzji, choroby lub hospitalizacji, które wymagają pozostania w pozycji leżącej.
Ze względu na skalę tego zjawiska popularyzacja aktywności fizycznej stanowi obecnie jeden z priorytetowych celów realizowanych przez specjalistów z zakresu zdrowia publicznego. Towarzystwa naukowe, takie jak Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne (ang. European Society of Cardiology, ESC), Europejskie Towarzystwo Miażdżycowe (ang. European Atherosclerosis Society, EAS) czy Europejskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego (European Society of Hypertension, ESH) podkreślają, że podniesienie poziomu aktywności fizycznej społeczeństwa jest równie istotne jak leczenie nadciśnienia tętniczego.
Większość specjalistów za optymalny model aktywności ruchowej dla osób dorosłych uważa zasadę 3x30x130, czyli podejmowanie ruchu 3 razy w tygodniu, przez co najmniej 30 minut, z intensywnością wywołującą około 130 ud/min tętna u pacjenta. W przypadku dzieci przyjęto zasadę: 5x20x140. Taka dawka ruchu w połączeniu z właściwym odżywianiem i ograniczeniem używek stanowi skuteczną ochronę przed wieloma chorobami.
Wpływ hipokinezji na układ krążenia
Skutki hipokinezji mogą być rozmaite, ale najczęściej przywołuje się zaburzenia ze strony układu krążenia. U ludzi pozostających w bezruchu przez długi czas dochodzi do gromadzenia cholesterolu, zesztywnienia i stopniowego zwężania światła naczynia krwionośnego. To z kolei stanowi czynnik predysponujący do rozwoju nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej, zawału serca i udaru mózgu oraz nieprawidłowego ukrwienia różnych części ciała. napisane z dużym uproszczeniem
Następstwem długotrwałej bezczynności ruchowej jest m.in.: zmniejszenie objętości i masy serca, wzrost częstości skurczów serca, upośledzenie przewodzenia impulsów w sercu, upośledzenie ukrwienia serca, zmiana stężenia elektrolitów we krwi, spadek liczby erytrocytów we krwi, zagęszczenie krwi w wyniku zmniejszenia objętości osocza i skrócenie czasu krzepnięcia krwi.
Inne skutki hipokinezji
Brak ruchu odpowiada za ogólne obniżenie odporności organizmu i zwiększa podatność na działanie czynników chorobotwórczych. Zmniejszeniu ulegają zdolności bakteriobójcze skóry i właściwości fagocytarne granulocytów obojętnochłonnych.
Znaczne ograniczenie wysiłku fizycznego uważane jest za podstawowy determinant chorób cywilizacyjnych. Brak aktywności ruchowej zwiększa ryzyko cukrzycy typu 2, ponieważ zmniejsza wrażliwość mięśni na insulinę, co ogranicza ich zdolność do wychwytywania glukozy z krwi. Dochodzi do zwiększenia ilości tkanki tłuszczowej w organizmie, dlatego coraz powszechniejsze są przypadki nadwagi i otyłości. Brak ruchu prowadzi do zmniejszenia wydzielania soku żołądkowego, spadku przemiany materii i zaparć. Konsekwencją siedzącego trybu życia są hemoroidy – żylaki odbytu. Udowodniono też związek między brakiem aktywności fizycznej a wzrostem komórek nowotworowych. Brak ruchu może przyspieszać rozwój raka odbytnicy i jelita grubego.
Hipokinezja predysponuje do powstania zmian zwyrodnieniowych stawów. Początkowo towarzyszący im ból pojawia się tylko podczas wysiłku, ale wraz z rozwojem choroby jego częstotliwość staje się coraz większa. Siedzący tryb życia osłabia koordynację ruchową i sprzyja powstawaniu wad postawy, co odbija się na prawidłowym poruszaniu się i osteoporozie, która z kolei zwiększa ryzyko złamań kości. W wyniku bezczynności ruchowej dochodzi do zwiększenia diurezy i wydzielania moczu, a wraz z nim wydalania jonów wapnia i fosforu. Zaprzestanie aktywności fizycznej przyczynia się do znacznego obniżenia objętości oddechowej płuc.
Psychiczne konsekwencji hipokinezji
Powszechnie wiadomo, że aktywność ruchowa to doskonała przeciwwaga dla zmęczenia psychicznego. Systematycznie podejmowany ruch zwiększa wydzielanie endorfin (tzw. hormonów szczęścia). Badacze donoszą, że niedostatek ruchu prowadzi do zaburzeń natury psychicznej, które z kolei rodzą problemy społeczne, takie jak marginalizacja i odrzucenie społeczne. Dochodzi do pogorszenia samopoczucia, rozwoju zaburzeń snu, depresji, nerwic i podejmowania niekonstruktywnych form radzenia sobie ze stresem.
Bibliografia:
1. Starosta W., Ruch w życiu człowieka i jego znaczenie dla zdrowia, „Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki w Supraślu”, 2006, s. 61-69.
2. Kostka J., Krukowska J., Kostka T., Czernicki J., Następstwa hipokinezji, „Physiotherapy”, 2006, 14(4), s. 53-59.
3. Biernat E., Aktywność fizyczna w życiu współczesnego człowieka, Warszawa, e-Wydawnictwo NCBKF, 2014.
