Bradykinezja, czyli spowolnienie ruchowe, to zespół objawów pojawiający się najczęściej u osób starszych i utrudniający ich codzienne funkcjonowanie. Nasilenie zmian zwykle stopniowo się zwiększa, odbierając z czasem możliwość wykonywania najprostszych nawet czynności i ograniczając zdolność chorych do samoobsługi.
Bradykinezja – objawy
Bradykinezja to charakterystyczny zespół objawów, które najczęściej wiążą się z chorobą Parkinsona. Zmiany początkowo pojawiają się po jednej stronie ciała, ale w przebiegu choroby rozwijają się również po stronie drugiej, choć w mniejszym nasileniu. Zaburzenia dotyczą początkowo ruchów zamierzonych. Chory ma problem z zainicjowaniem ruchu, do jego rozpoczęcia potrzebny jest zwracający uwagę, wydłużony czas. Wykonywane ruchy są płynne, choć powolne (czasami sprawiają wrażenie zwolnionego filmu). W trakcie czynności mogą pojawić się jednak chwilowe zatrzymania, których chory nie może przezwyciężyć. Kontynuowanie ruchu jest możliwe po chwilowej przerwie. Obserwujące to zjawisko osoby często opisują je jako „blok”, „zamrożenie”, „stop klatkę”. Osoba cierpiąca na bradykinezję nie jest w stanie normalnie umyć się, ubrać, zjeść posiłku, czynności te znacznie się przedłużają. Chory ma problemy z chodzeniem, pokonywaniem pochyłości, schodów. W miarę rozwoju choroby do opisanych objawów dołączają się kolejne:
- podczas chodzenia nie obserwuje się charakterystycznych, kompensacyjnych ruchów ramion,
- pojawiają się zaburzenia równowagi (związane ze spowolnieniem reakcji na problem z jej utrzymaniem),
- chory powłóczy nogami, potyka się,
- nasila się skłonność do całkowitego zahamowania ruchów zamierzonych (akinezji),
- zaburzenia równowagi zmuszają do korzystania z wózka inwalidzkiego.
Rozpoznanie bradykinezji
Podczas badania chorego z bradykinezją często stwierdza się, że przy powtarzaniu określonej sekwencji ruchów ich amplituda stopniowo się zmniejsza. Przy chodzeniu kroki nie tylko stają się coraz wolniejsze, ale również krótsze. Coraz mniejsze stają się koła zataczane przez ramiona.
Objawom spowolnienia ruchowego często towarzyszą drżenia w spoczynku („trzęsące się ręce”). Wyczuwalne jest też zwykle zwiększone napięcie mięśniowe. Może ono mieć formę stałego, zwiększonego oporu podczas poruszania kończyną chorego albo przyjmować postać tzw. koła zębatego, gdy podczas prostowania lub zginania kończyny pacjenta w dużych stawach ruch składa się z kilku faz, rozdzielonych chwilowym zablokowaniem. Ze względu na spowolnienie ruchów i dołączające się drżenia chory, chcąc sprawnie napisać odręcznie tekst, stawia bardzo małe litery. Zjawisko to nosi nazwę mikrografii.
Wraz z rozwojem choroby zanikają gestykulacja i ruchy mimiczne. Twarz staje się maskowata, nie oddaje przeżywanych przez chorego emocji. Mowa staje się niewyraźna i coraz wolniejsza.
Spowolnienie ruchowe – przyczyny
Najczęstszą przyczyną bradykinezji jest choroba Parkinsona. Ta, pojawiająca się zwykle ok. 60–80 roku życia, postępująca choroba degeneracyjna jest związana ze stopniowym zanikiem komórek mózgu produkujących dopaminę. Powoduje to zaburzenie przewodnictwa nerwowego w drogach ruchowych pozapiramidowych (odpowiedzialnych za koordynację ruchów i bezpośrednie sterowanie pracą mięśni). Zmiany są nieodwracalne, a początek objawów klinicznych sygnalizuje, że stopień zniszczenia opisanych struktur mózgu jest już bardzo duży i nie może być wyrównany przez istniejące mechanizmy kompensacyjne.
Podobne symptomy (tzw. zespół parkinsonowski) mogą być spowodowane rozwijającym się guzem mózgu, innymi chorobami neurodegeneracyjnymi i otępiennymi (np. chorobą Alzheimera), zmianami miażdżycowymi, zatruciami. Różnicowanie przyczyn spowolnienia ruchowego polega na analizie innych objawów towarzyszących oraz wyników badań dodatkowych – laboratoryjnych i obrazowych (np. rezonansu magnetycznego – NMR).
Spowolnienie ruchowe może też pojawić się w trakcie leczenia niektórymi lekami przeciwpsychotycznymi. W takim wypadku zmiany są jednak odwracalne – właściwa korekta terapii powoduje ustąpienie bradykinezji.
Leczenie spowolnienia ruchowego
Bradykinezja jest zwykle objawem konkretnego schorzenia, które powinno być leczone w pierwszej kolejności. Skuteczna terapia może zahamować lub spowolnić postęp choroby. W przypadku choroby Parkinsona najczęstszą formą terapii jest jednak leczenie objawowe, w skład którego wchodzą:
- farmakoterapia lewodopą lub innymi podobnymi preparatami, które bezpośrednio lub za pośrednictwem swoich metabolitów uzupełniają niedobór dopaminy,
- leczenie fizykalne (masaże, hydromasaże, stymulacja polem elektromagnetycznym),
- rehabilitacja ruchowa, składająca się z ćwiczeń oddechowych, ogólnousprawniających, poprawiających koordynację, zadaniowych (odtwarzających umiejętności związane z czynnościami codziennymi), zapobiegających powstawaniu przykurczów.
