Gruźlica prosówkowa zawdzięcza swoją nazwę Johnowi Jacobowi Mangretowi, który w 1700 roku określił ją tak ze względu na występowanie w płucach licznych zmian przypominających swoim wyglądem ziarna prosa. Szacuje się, że stanowi około 1–2% przypadków gruźlicy. Choroba daje różnorakie objawy, w tym np.: brak apetytu, niedokrwistość, kaszel, gorączkę, powiększenie węzłów chłonnych i ból w klatce piersiowej.
Czym jest gruźlica prosówkowa?
Gruźlica prosówkowa (z łac. tuberculosis miliaria) zwana też rozsianą to stosunkowo rzadko występująca postać gruźlicy, czyli choroby zakaźnej, za której powstanie odpowiada rozsiew Mycobacterium tuberculosis (prątków gruźlicy). To kwasooporne i słabo Gram-dodatnie bakterie. Gruźlica prosówkowa może przejawiać się jako pierwotna manifestacja zakażenia bądź rozwinąć się z czasem. Stwierdza się ją w przypadku zajęcia przez patogeny co najmniej dwóch narządów. Badacze wskazują, że jej powstanie determinowane jest w dużym stopniu nieprawidłową reakcją limfocytów grasicozależnych. Limfocyty T to rodzaj białych krwinek odpowiedzialnych za komórkową odpowiedź odpornościową.
Gruźlica prosówkowa w klasyfikacji ICD-10
Zapis gruźlicy prosówkowej w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (z ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) przedstawia się następująco:
- kategoria A, czyli Niektóre choroby zakaźne i pasożytnicze,
- podkategoria 19, czyli Gruźlica prosówkowa, w której obrębie znalazły się:
- gruźlica prosówkowa ostra o pojedynczej określonej lokalizacji (A19.0), gruźlica prosówkowa ostra o wielomiejscowej lokalizacji (A19.1), gruźlica prosówkowa ostra nieokreślona (A19.2), inne postacie gruźlicy prosówkowej (A19.3), gruźlica prosówkowa nieokreślona (A19.4).
Grupa ryzyka występowania gruźlicy prosówkowej
Gruźlica prosówkowa najczęściej rozwija się w populacji dzieci w wieku poniżej 5 roku życia (ponad ⅓ przypadków dotyczy dzieci do 3 roku życia) oraz osób w podeszłym wieku. Do grupy ryzyka zalicza się również diabetyków, ludzi chorych na mocznicę czy niewydolność serca, zmagających się z AIDS, chorobami nowotworowymi lub przewlekłą niewydolnością nerek. Dodatkowo ryzyko zachorowania jest większe u niedożywionych, palących, spożywających w nadmiarze alkohol, zażywających leki immunosupresyjne i będących po przeszczepach narządowych.
Objawy gruźlicy prosówkowej
Gruźlicę prosówkową uważa się za potencjalnie śmiertelną chorobę, która w większości przypadków charakteryzuje się ciężkim stanem ogólnym. Schorzenie przejawiać się może dużą różnorodnością objawów, gdyż w przebiegu gruźlicy prosówkowej dochodzi nie tylko do zajęcia płuc, ale i wątroby, śledziony, trzustki, nerek, szpiku kostnego, osierdzia czy mózgu.
Wśród najczęściej występujących objawów stwierdza się: ogólne złe samopoczucie, brak apetytu, niedokrwistość, czyli anemię (stan obniżonego poziomu erytrocytów krwinek czerwonych i hemoglobiny). Nierzadko pojawia się krwisty kaszel, gorączka (ze szczytowymi wartościami o poranku), nocne poty. Chorzy chudną, co w skrajnych przypadkach może spowodować wyniszczenie organizmu. W przebiegu gruźlicy prosówkowej nastąpić może uogólnione powiększenie węzłów chłonnych, wątroby i śledziony, do którego częściej dochodzi w populacji dzieci. Rzadziej występującymi objawami są: duszność, dreszcze, ból głowy, sztywność karku, wysięk opłucnowy, bóle brzucha i bóle w klatce piersiowej. Dodatkowo pojawić się mogą nudności, biegunka, zmiany skórne i zmiany stanu świadomości.
W badaniach laboratoryjnych uwidocznić się może m.in.:
- nadpłytkowość (patologiczny wzrost liczby trombocytów),
- monocytoza (podwyższona liczba monocytów w rozmazie krwi),
- zwiększony wskaźnik opadania erytrocytów, czyli OB,
- podwyższone stężenie CRP, czyli białka C-reaktywnego,
- hiponatremia (obniżony poziom sodu we krwi),
- hipofosfatemia (obniżone stężenia fosforanów nieorganicznych we krwi),
- hipoalbuminemia (obniżony poziom albumin w osoczu),
- hiperkalcemia (podwyższony poziom wapnia we krwi),
- hiperbilirubinemia (podwyższony poziom bilirubiny we krwi).
Zobaczcie, jakie funkcje pełnią poszczególne składniki krwi:
Rozpoznanie i leczenie gruźlicy prosówkowej
W rozpoznaniu choroby stosuje się tomografię komputerową i zdjęcie rentgenowskie (RTG) klatki piersiowej, bronchoskopię (badanie endoskopowe dróg oddechowych) czy badanie bakteriologiczne (z plwociny, szpiku kostnego, krwi czy moczu). W ciągu pierwszych 2–6 tygodni choroby obraz radiologiczny może być prawidłowy. Z czasem stwierdza się rozsiane, symetryczne, drobne i podobnej wielkości guzki. Leczenie gruźlicy prosówkowej polega na stosowaniu leków przeciwprątkowych. Mimo podjęcia terapii w około 4% przypadków dojść może do nawrotu choroby. W przeszłości gruźlica prosówkowa prowadziła do zgonu niemal w 100%, obecnie umiera 16–24% chorych, z czego większość w ciągu pierwszych 2 tygodni leczenia.
Bibliografia:
G. Virella, Mikrobiologia i choroby zakaźne, Urban & Partner, Wrocław 2000.
A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2017, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.
D. Michałowska-Mitczuk, Gruźlica prosowata, [w:] „Postępy Nauk Medycznych”, 2007, 12, s. 547–550.
I. Szczuka, Gruźlica i Choroby Układu Oddechowego w Polsce 2005 roku, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Warszawa 2006.
Czytaj więcej na: https://admin.zdrowie.tvn.pl/content/articles/edit/9148?utm_source=paste&utm_medium=paste&utm_campaign=paste
