Entomofobia jest prawdopodobnie najbardziej rozpowszechnioną fobią zwierzęcą. Towarzyszący jej niepokój jest nieprzyjemny, irracjonalny, mimowolny, nieadekwatny i szkodliwy dla jednostki. Chory w kontakcie z czynnikiem fobicznym doświadcza objawów somatycznych, behawioralnych i emocjonalnych. Na szczęście lęk przed owadami można przezwyciężyć, jeśli podjęte zostaną odpowiednie interwencje.
Co to jest fobia?
Co to znaczy fobia? Pojęcie wywodzi się z greki od słowa phobos, które oznacza „lęk”, „strach”. Objawem osiowym tego zaburzenia nerwicowego jest uporczywy lęk przed różnymi przedmiotami, sytuacjami bądź zjawiskami. Schorzenie charakteryzuje się unikaniem lękotwórczych czynników, co w dużym stopniu utrudnia funkcjonowanie społeczne. Termin „fobia” stosowany jest do opisania niepożądanych i nieadaptacyjnych reakcji strachu, spowodowanych przesadną, nieracjonalną oceną.
Czym jest entomofobia?
Entomofobia to jedna z fobii specyficznych. Charakteryzuje się występowaniem nieproporcjonalnego, intensywnego strachu przed jedną lub wieloma klasami owadów, który pociąga za sobą szereg negatywnych konsekwencji. W jej obrębie wyróżnić można szczegółowe odmiany, m.in.: strach przed pszczołami – apifobię, strach przed mrówkami – mirmekofobię, strach przed motylami – lepidopterofobię, strach przed roztoczami – akarofobię czy strach przed pająkami – arachnofobię.
Zaburzenie może występować u ludzi w różnym wieku, zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Entomofobia alternatywnie określana jest mianem insektofobii. Termin entomofobia pochodzi z języka greckiego. Powstał z połączenia słów entomos – „owad” i phobos – „lęk”.
Jakie są przyczyny powstania entomofobii?
Jednoznaczne podłoże powstania entomofobii nie zostało dotychczas określone. Zaburzenie rozwinąć się może na skutek traumatycznego przeżycia w dzieciństwie z udziałem owadów bądź zakorzenionego przekonania o niebezpieczeństwie płynącym ze strony insekta np. obawy, że posiada szkodliwy jad. W rzeczywistości uczucie paniki nie odpowiada rzeczywistemu zagrożeniu, na jakie narażona jest dana osoba.
Niektórzy badacze sugerują, że fobia przed owadami wynika z ewolucyjnego strachu przed latającymi istotami. Wskazuje się także na możliwy udział czynników genetycznych, które czynią osobę bardziej podatną na rozwój tego zaburzenia. Podłożem fobii może być również awersja w stosunku do owadów podyktowana ich osobliwym wyglądem. Poczucie lęku spowodować może kolorystyka, budowa czy nawet trzepotanie skrzydeł insekta. Inni uważają, że entomofobia jest wrodzonym lękiem przed różnymi, pospolitymi, ale potencjalnie szkodliwymi owadami.
Jakie mogą być objawy entomofobii?
Entomofobia skutkuje zmianami w zachowaniu chorej osoby, która ze wszystkich sił będzie się unikała konfrontacji z insektem. Wiąże się z tym niechodzenie do miejsc, w których można napotkać insekty np. ogrodów, łąk, parków, staranne, czasami wręcz obsesyjnie czyszczenie domu, rozpylanie środków owadobójczych, zamykanie drzwi i okien.
Jest to bardzo trudne, ponieważ insekty są szeroko rozpowszechnione w naszym środowisku. Kontakt z czynnikiem lękotwórczym wywołać może u nich także dolegliwości somatyczne, np. nadmierne pocenie się, przyspieszenie oddechu, nudności, drżenie, napięcie mięśni, tachykardię, rozszerzenie źrenic lub suchość w jamie ustnej. Osoba zmagająca się z entomofobią będzie cierpieć przez całe życie, jeśli nie podejmie terapii, która pozwoli jej przezwyciężyć fobię.
W jaki sposób leczyć entomofobię?
Osoby cierpiące na lęk przed owadami powinny skorzystać ze specjalistycznej pomocy, np. psychiatry, psychologa bądź terapeuty. Leczeniem z wyboru jest psychoterapia, a za najbardziej skuteczną uważa się terapię zachowania kognitywnego, zwaną też poznawczo-behawioralną. Skupia się ona na zmianie dysfunkcyjnych przekonań i myśli w celu skorygowania reakcji na fobiczne bodźce.
Dominującą techniką jest ekspozycja, która polega na poddawaniu chorego w kontrolowanych warunkach, pod okiem terapeuty kontaktowi z czynnikiem lękotwórczym. Jej celem jest przyzwyczajenie do przyczyny strachu. Jednocześnie z nią stosowane są techniki relaksacyjne. Niezmiernie ważna jest psychoedukacja – zaznajomienie chorego z informacjami na temat czynnika fobicznego.
Niekiedy wskazana jest farmakoterapia opierająca się na preparatach przeciwlękowych. Należy jednak podkreślić, że powinna ona pełnić wyłącznie rolę pomocniczą wobec psychoterapii, ponieważ leki nie usuną źródła lęku, a jedynie przyczynią się do tymczasowego maskowania objawów fobii.
Zobacz film: Fobie
Bibliografia:
1. K. Adamczyk, D. Adamczyk, R. Wójcik i wsp., Rzadkie fobie specyficzne – rodzaje i leczenie, [w:] „Psychiatry”, 2018, 15(3), s. 148–154.
2. P. Weinstein, D. Slaney, Psychiatry and Insects: Phobias and Delusions of Insect Infestations in Humans. Encyclopedia of Entomology, [w:] J. L. Capinera, Encyclopedia of Entomology, Springer, Netherlands 2008, s. 3067–3072.
3. A. T. Ozkan, K. Y. Mumcuoğlu, Entomophobia and delusional parasitosis, [w:] „Turkiye Parazitol Derg”, 2008, 32(4), s. 366–370.
