Wygląd, kolor, konsystencja stolca mogą być wyznacznikami poważnych stanów chorobowych. Te cechy są zmienne nawet w stanie fizjologii, ponieważ wygląd stolca, konsystencja i kolor ściśle zależą od stosowanej diety. Osoby spożywające dużo pokarmów mięsnych mają ciemniejszy stolec niż osoby, u których w diecie przeważają warzywa i owoce. Zdarza się, że zmiana koloru stolca wynika z przyjmowanych leków, jak preparaty żelaza.
Czarny stolec – przyczyny chorobowe
Prawidłowy stolec jest uformowany, bądź ma półmiękką konsystencję. Nie powinno się w nim dostrzec niestrawionych resztek pokarmowych. Ocena stolca może mieć kluczowe znaczenie w szybkim wykryciu niektórych stanów chorobowych. Czasami stanowi jedyną wskazówkę, którą dość łatwo przeoczyć. Kolor stolca zależy również od stanu flory bakteryjnej przewodu pokarmowego i czasu przechodzenia stolca przez przewód pokarmowy.
Czarny, smolisty stolec najczęściej wynika z obecności krwi, która uległa strawieniu we wcześniejszych odcinkach przewodu pokarmowego. Główną przyczyną krwawienia są wrzody żołądka lub dwunastnicy. Niekiedy źródłem krwawienia jest też początkowy odcinek jelita grubego, a mianowicie kątnica. Badaniem pozwalającym stwierdzić, czy czarny stolec wynika z obecności krwawienia (nawet nieznacznego), jest test na obecność krwi utajonej w kale. Analizę można przeprowadzić w każdym laboratorium, ale test jest również dostępny w niektórych aptekach, wobec czego może zostać przeprowadzony w warunkach domowych. Jeśli badanie będzie dodatnie, należy pilnie skonsultować się z lekarzem. Dalsza diagnostyka polega na ocenie morfologii krwi, poziomu żelaza, a przede wszystkim na badaniu endoskopowym przewodu pokarmowego.
Zdarza się, że krew w stolcu pojawia się w wyniku jej połknięcia, np. po zabiegach stomatologicznych i ekstrakcji zębów, urazach czy uszkodzeniach dziąseł czy błon śluzowych jamy ustnej.
Czarny stolec a przyjmowane leki i dieta
Czarny stolec może wynikać ze spożywania znacznych ilości pokarmów mięsnych oraz niedoboru warzyw i owoców w diecie. Przyczyną czarnego bądź ciemnobrązowego stolca mogą być leki, w szczególności preparaty węgla lekarskiego, żelaza i bizmutu. Pokarmy zmieniające kolor stolca na ciemny, często czarny, to jagody, buraki, wiśnie, szpinak, lukrecja, a także wiele innych produktów bogatych w żelazo lub barwniki. Dlatego jeśli czarny stolec jest incydentalny, należy przeanalizować spożywane wcześniej pokarmy. Nie oznacza to, że należy je wyeliminować z diety, jednak dla pewności można wstrzymać się około 2–3 dni z ich spożywaniem, by upewnić się, że czarny stolec był wynikiem ich jedzenia, a nie zmian chorobowych.
Zdarza się, że czarne, smoliste stolce i dodatni wynik na krew utajoną towarzyszą stanom zapalnym jelit, jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego, a także nowotworom, np. rak jelita grubego.
Czarny stolec po alkoholu
Niekiedy czarny stolec może pojawić się np. po winie, choć w przypadku spożywanego alkoholu zawsze należy mieć na uwadze, że alkohol może być czynnikiem spustowym dla krwawień z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Jeśli krwawienie się utrzymuje, towarzyszą temu podbarwione krwią wymioty, należy koniecznie skonsultować się z lekarzem.
Czarny stolec u dzieci, niemowląt i noworodków
Czarny stolec u dziecka bardzo często nie wynika ze schorzeń wymienionych wcześniej. Jednak główna przyczyna, czyli krew w stolcu, pozostaje niezmienna. U dziecka częściej krew trafia do przewodu pokarmowego z przyczyn stomatologicznych, krwawień z nosa, a co za tym idzie – z powodu połknięcia krwi. U noworodków i niemowląt zdarza się, że czarny stolec pojawia się w wyniku karmienia piersią. Nie jest to jednak efekt samego karmienia, co urazu brodawki sutkowej i połykania wraz z mlekiem niewielkich ilości krwi.
W ciąży i po porodzie często występuje anemia, czyli niedokrwistość. Z reguły włączane są wtedy preparaty żelaza, które tym samym pośrednio są spożywane przez dziecko z mlekiem matki. Zwiększona ilość żelaza może powodować czarny stolec u niemowlęcia.
Jeśli u dziecka czarny stolec utrzymuje się przez pewien czas, dziecko nie spożywało żadnych produktów mogących barwić stolec, a wykluczone są również wymienione powyżej przyczyny dostania się krwi do przewodu pokarmowego, należy wykonać test na krew utajoną i skonsultować ten problem z lekarzem. Czarny stolec u dziecka współistniejący z zaburzeniem rytmu wypróżnień może świadczyć o celiakii (nietolerancji glutenu) i innych alergiach pokarmowych, stanach zapalnych jelit czy chorobach pasożytniczych.
