Anemia, czyli niedokrwistość, to zmniejszenie stężenia hemoglobiny, hematokrytu oraz całkowitej liczby erytrocytów we krwi. W zależności od nasilenia dzieli się ją na łagodną, umiarkowaną, ciężką i zagrażającą życiu. Najczęściej diagnozowana jest jednak postać łagodna bądź umiarkowana, czasem niedająca nawet nasilonych objawów klinicznych. Szczególnie dotyczy to dzieci i kobiet w ciąży. Powszechną przyczyną anemii jest niedobór żelaza. Inne przyczyny chorobowe oraz krwawienia najczęściej wymagają już interwencji medycznej. Natomiast łagodną anemię z niedoboru żelaza można leczyć wyłącznie odpowiednią dietą, ewentualnie suplementacją tego pierwiastka. Anemię można podejrzewać, jeśli osoba prezentuje znaczną męczliwość, osłabienie, brak koncentracji czy bladość skóry.
Jakie są przyczyny anemii z niedoboru żelaza?
Nieodpowiednia dieta często przyczynia się do powstania licznych niedoborów pokarmowych. Przykładem jest właśnie niedobór żelaza. Konsekwencją niewystarczającej podaży tego pierwiastka jest anemia, czyli niedokrwistość. W badaniach laboratoryjnych daje odzwierciedlenie w spadku liczby czerwonych krwinek, czyli erytrocytów, a także hemoglobiny. Problem ten szczególnie dotyczy kobiet (zwłaszcza obficie miesiączkujących) oraz dzieci (głównie wcześniaków i dzieci w okresie dojrzewania). U kobiet w ciąży anemia jest zjawiskiem fizjologicznym, jednak mimo wszystko jest to stan zwiększonego zapotrzebowania na wiele mikroelementów, co przekłada się również na pojawienie się niedoborów żelaza.
Do głównych przyczyn anemii z niedoboru żelaza zaliczają się:
- źle zbilansowana dieta,
- niewystarczająca podaż tego pierwiastka i upośledzone jego wchłanianie w ciąży, podczas laktacji, u wcześniaków i dzieci w wieku dojrzewania,
- zaburzenia wchłaniania w przebiegu chorób przewodu pokarmowego,
- utrata krwi.
Anemia – jakie znaczenie ma dieta?
Żelazo jest mikroelementem pełniącym bardzo ważne funkcje w organizmie. Dobowe zapotrzebowanie na ten pierwiastek to 1 mg. Jednak z pokarmem należy dostarczyć co najmniej 10–20 mg, ponieważ tylko niecałe 10% żelaza ulega wchłonięciu z przewodu pokarmowego. W organizmie człowieka zmagazynowane jest około 4 g żelaza. Większość występuje w postaci związanej w hemoglobinie erytrocytów. Kiedy dochodzi do niedoboru żelaza, konieczne jest wdrożenie leczenia przyczynowego, szczególnie jeśli anemia osiąga umiarkowany bądź ciężki stopień. W łagodnej formie należy pomyśleć o suplementacji żelaza i wdrożeniu odpowiedniej diety. Pozwala ona dostarczyć produkty bogate w ten pierwiastek, ale również wspomóc jego przyswajanie.
Produkty wskazane w diecie dla anemika
Mówiąc o doborze produktów w diecie przy anemii, koniecznie trzeba zwrócić uwagę na to, iż zawartość żelaza w danym produkcie nie jest równoznaczna z tym, że dany produkt stanowi doskonałe jego źródło. To, w jakim stopniu żelazo zostanie przyswojone z pożywienia, zależy od wielu czynników, które poprawiają bądź hamują wchłanianie pierwiastka. Należy pamiętać, że duże ilości błonnika pokarmowego, wapnia, polifenoli (w kawie, herbacie) czy fitynianów (np. w otrębach i roślinach strączkowych) hamują wchłanianie żelaza w przewodzie pokarmowym. Dlatego też poza włączeniem do diety poniższych produktów, należy zwrócić uwagę na łączenie ich z innymi, co pozwoli na pobudzenie przyswajania, a nie jego ograniczenie.
Produkty bogate w żelazo:
- mięsa – wołowina, baranina, cielęcina, kaczka, królik, gęś,
- przetwory mięsne – pasztet, kaszanka,
- podroby – wątróbka wieprzowa, drobiowa, wołowa i cielęca,
- ryby – szczególnie sardynki, ale również łosoś, makrela, śledź, tuńczyk,
- żółtko jaja kurzego,
- produkty pełnoziarniste, kasze, ryż brązowy,
- warzywa, jak bób, burak, pietruszka, groszek,
- owoce – porzeczki, poziomki, suszone morele, rodzynki,
- fasola, soczewica, soja.
Jak zwiększyć przyswajalność żelaza w diecie przy anemii?
Aby dieta w anemii była skuteczna, należy przestrzegać w jadłospisie kilku zasad pozwalających na polepszenie wchłanialności żelaza. Najważniejszym czynnikiem zwiększającym przyswajalność żelaza jest witamina C. Dlatego też nie tylko spożywa się samo mięso czy ryby, ale również konieczne jest dołączenie do takiego posiłku warzyw bogatych w tę witaminę. Do warzyw bogatych w witaminę C należą pietruszka, szpinak, papryka, jarmuż czy brukselka. Do owoców natomiast będących źródłem tej witaminy zalicza się – porzeczki, poziomki, truskawki czy cytrusy. Jeśli suplementuje się żelazo w postaci tabletek, można popić tabletkę np. sokiem z pomarańczy. Istotnie zwiększy się wchłanialność tego pierwiastka.
Żelazo dobrze przyswajalne znajduje się w produktach typu chude mięso czerwone i chude wędliny. Mimo że nie zaleca się w zdrowej diecie zbyt dużych ilości czerwonego mięsa, to jednak w okresowej diecie poprawiającej gospodarkę żelazową można zwiększyć jego spożycie. Oczywiście nie wolno zapominać o jednoczesnym spożywaniu właściwej ilości produktów roślinnych. Podczas diety w anemii warto ograniczyć picie kawy i mocnej czarnej herbaty, będących źródłem teiny hamującej wchłanialność żelaza. Jeśli nie chce się rezygnować z tych napojów, warto wpleść je pomiędzy posiłki, zamiast dołączać bezpośrednio do posiłku.
