Synestezja została opisana przez Francisa Galtona w XIX wieku. Początkowo uważano tę przypadłość za efekt przyjmowania niektórych narkotyków. Słowo to pochodzi z greki, w której synaísthesis oznacza równoczesne postrzeganie.
Co to jest synestezja?
Synestezja jest stanem, w którym osoba odczuwa doświadczenia zmysłowe na skutek kontaktu z wrażeniami pochodzącymi z innych zmysłów. Tak więc jeden bodziec wyzwala także emocje pozornie niezwiązane z tą reakcją. Dla przykładu osoba słuchająca muzyki klasycznej może czuć smak owoców w ustach lub „widzieć” ją w postaci określonej barwy. Socjolodzy szacują, że tę przypadłość ma jedna na milion osób. Zauważono też częstsze występowanie synestezji u osób leworęcznych oraz u kobiet.
Zobacz także: Marihuana: skutki palenia pozytywne i negatywne
Synestezja – rozpoznanie, test
Aby rozpoznać synestezję, naukowiec Richard E. Cytowic wyróżnił następujące kryteria:
- projekcja – wyjątkowe doświadczenia powstają również poza umysłem;
- mimowolność – osoba z synestezją nie kontroluje pojawiających się wrażeń zmysłowych;
-
pamięć – są to żywe doświadczenia, które zostają na długo w pamięci;
- trwałość – niezależnie od upływu czasu, dane wrażenia mają przypisany ten sam kolor lub smak;
- emocje – jest to bardzo realne doświadczenie, które często jest połączone z silnymi emocjami w postaci przygnębienia lub zachwytu.
Zobacz także: Budowa mózgu człowieka i jego funkcje: procesy życiowe, zmysły, myślenie, funkcje poznawcze
Można też zbadać swój poziom synestezji na określonych stronach internetowych, które są poświęcone temu zagadnieniu. Test zajmuje około godziny, lecz można dzięki niemu określić przybliżony wskaźnik dla osób, którzy mają podejrzenie o wystąpieniu tej przypadłości.
Rodzaje synestezji: mocna, muzyczna, wzrokowa, audiomotoryczna
Wyróżnia się synestezję mocną oraz słabą. Tę drugą odczuwa każdy człowiek, ponieważ wszyscy potrafią powiązać np. czerwony kolor z ciepłem. Są to zakodowane schematy, które dziedziczy się, tak jak np. reakcję na groźne zwierzę.
Odnośnie synestezji mocnej, najbardziej popularny rodzaj tej przypadłości dotyczy kojarzenia słów ze zmysłem smaku, wzroku, dotyku lub słuchu. Tak więc poniedziałek i styczeń może mieć niebieską barwę, a czwartek i cyfra 15 – kolor żółty. W tym przypadku każda litera ma swój oddzielny kolor, przez co niekiedy abstrakcyjne wyrazy zaczynające się na daną sylabę mają tę samą barwę.
Synestezja audiomotoryczna natomiast polega na zajęciu określonej pozycji podczas słyszenia konkretnych dźwięków. Ludzie z tą przypadłością mają poczucie, że muszą „ustawić się”, aby odebrać sygnał prawidłowo.
Popularna jest też synestezja muzyczna, w której ludzie doświadczają silnych wrażeń smakowych lub wzrokowych na skutek kontaktu z utworami. Zależnie od rodzaju muzyki czują oni określone stany. Niekiedy może ich to obrzydzać, a czasem uszczęśliwiać.
Przyczyny synestezji: większa ilość połączeń neuronalnych, zachwiana równowaga biochemiczna
Jedna z teorii na temat przyczyn synestezji głosi, ze ludzie z tą przypadłością mają więcej połączeń neuronalnych, dzięki czemu potrafią łączyć ze sobą różne, niepowiązane ze sobą zmysły. Inni badacze natomiast twierdzą, że ludzie ci mają zachwianą równowagę pomiędzy hamowaniem a wyciszaniem impulsów nerwowych. Uważają oni, że wszyscy rodzą się z tą zdolnością jednak tracą ją wraz z wiekiem. Niektórzy sądzą natomiast, że synestezja jest dziedziczna, jednak nie ma wystarczająco dużo przesłanek aby to stwierdzić.
Synestezja – eksperymenty neurobiologiczne
W badaniu neurobiologicznym nad synestetykami naukowcy utworzyli diagram z wielu znaków, które układały się w określoną figurę. Uczestnicy eksperymentu mieli jak najszybciej ustalić, jaki obiekt przypomina schemat. Okazało się, że synestetycy rozwiązali badanie znacznie szybciej od osób, które nie mieli tej przypadłości. Uczestnicy byli podłączeni też do rezonansu magnetycznego. Dzięki temu badacze odkryli, że podczas ćwiczenia synestetycy uruchamiali dwa ośrodki w mózgu: jeden odpowiedzialny za rozpoznanie znaków, a drugi za widzenie barw. Takie badania przybliżają naukowców do zrozumienia zagadnienia synestezji i stawiają pytanie, w jaki sposób można rozwinąć zdolności synestetyczne u zwykłych ludzi.
Synestezja – przykłady z codziennego życia oraz sławnych ludzi
Dzięki lepszemu połączeniu pomiędzy aspektami zmysłowymi, synestetycy często zostają artystami. Arthur Rimbaud (który był bohaterem filmu „Totalne zaćmienie” Agnieszki Holland) tak opisywał swoją przypadłość: „A jest czarne, E białe, I czerwone, U zielone a O niebieskie”. Dzięki tej zdolności stał się on jednym z najbardziej znanych francuskich pisarzy. Inne znane osobistości, które miały synestezję to: rosyjski pisarz Vladimir Nabokov, abstrakcjonista Wassily Kandinsky, pianista Franciszek Liszt czy Muzyk John Mayer.
