Konikopunkcja jest metodą udrażniania wykonywaną w przypadku tzw. trudnych dróg oddechowych. Dlatego wykorzystywany do jej przeprowadzenia sprzęt nazywa się zestawem dla intubacji trudnych. Polega na nakłuciu igłą więzadła pierścienno-tarczowego między chrząstką pierścienną a tarczowatą. Konikopunkcja wykonana z użyciem za dużej siły może spowodować za głębokie umiejscowienie igły i uszkodzić dolną część dróg oddechowych, a nawet doprowadzić do perforacji przełyku. Ta medyczna czynność ratunkowa może być udzielana m.in. przez ratownika medycznego.
Co to jest konikopunkcja?
Konikopunkcja to technika udrożniania dróg oddechowych, którą przeprowadza się w przypadku braku możliwości wprowadzenia u poszkodowanego rurki intubacyjnej lub zastosowania metod nadkrtaniowych. W przeciwieństwie do konikotomii (chirurgiczne przecięcie błony pierścienno-tarczowej) przeprowadzana jest przez nakłucie igłą więzadła pierścienno-tarczowego i zastosowanie wentylacji z wysokociśnieniowego źródła tlenu (400 kPa i przepływ 15 l/min). Konikopunkcja uważana jest za niezmiernie stresujący zabieg. Wykonywana jest sporadycznie, dlatego aby doskonalić umiejętności w tym zakresie, wskazane jest przeprowadzanie okresowych szkoleń przypominających. Jako medyczna czynność ratunkowa może zostać udzielona m.in. przez ratownika medycznego, lekarza systemu i pielęgniarkę systemu.
Konikopunkcja podejmowana jest w stanach nagłego zagrożenia zdrowia lub życia i jest tymczasowym sposobem zapewnienia oksygenacji. Zabieg ten przeprowadza się zwłaszcza u osób, które doznały dużego urazu twarzy oraz z niedrożnością na poziomie krtani w przypadku obrzęku spowodowanego alergią lub zaleganiem ciała obcego. Wentylacja tym sposobem może być nieskuteczna u poszkodowanych z urazem klatki piersiowej. Nie jest to metoda właściwa do użycia podczas transportu pacjenta.
Polecamy: Ciało obce w oku, uchu, nosie, przełyku lub w drogach oddechowych
Narzędzia stosowane w konikopunkcji
Konikopunkcję przeprowadza się przy użyciu specjalnego zestawu, a jednymi z częściej stosowanych są zestawy QUICKTRACH, PCK lub MiniTrach. Są to jednorazowe, sterylne zestawy ratunkowe, które nazywa się zestawami dla intubacji trudnych. Występują w rozmiarach dla dzieci i dla dorosłych. W przypadku braku gotowego zestawu do konikopunkcji możliwie jest użycie wenflonu o rozmiarze 14-18G.
Jak usunąć ciało obce z gardła? Zobacz, jak wygląda pierwsza pomoc w tym przypadku:
Na czym polega konikopunkcja?
Przed przystąpieniem do konikopunkcji konieczne jest prawidłowe ułożenie pacjenta w pozycji z odgiętą głową (sposób ułożenia ma ogromne znaczenie – zdecydowanie ułatwia lokalizację miejsca wykonania zabiegu). Następnie trzeba ustabilizować tchawicę poszkodowanego palcami niedominującej ręki, chwytając kciukiem i palcem środkowym chrząstkę tarczową po obu stronach. Kolejnym krokiem jest dokładne określenie palcem wskazującym miejsca, w którym dokona się nakłucia. Znajduje się ono między pierścieniowatą i tarczowatą chrząstką krtani. Jeśli czas i stan pacjenta na to pozwalają, przed wykonaniem nakłucia zaleca się dezynfekcję skóry. Nakłuwa się błonę pierścienno-tarczową w kierunku klatki piersiowej na głębokość od 1,5 do 2 cm. Do światła krtani wprowadza się kaniulę, czyli cienką plastikową rurkę. Konikopunkcję przeprowadza się, zachowując ograniczoną siłę nacisku, aby w możliwie największym stopniu zapobiec zbyt głębokiemu wprowadzeniu igły. W momencie zwolnienia oporu (wyczucia pustej przestrzeni) przerywa się wprowadzenie kaniuli. Umiejscowienie w światle krtani zestawu do konikopunkcji spowoduje pojawienie się w strzykawce małych pęcherzyków powietrza, co potwierdza jego prawidłową lokalizację.
Następnie do zestawu podłącza się samorozprężalny worek, co umożliwia prowadzenie skutecznej wentylacji. Podłączenie wykonuje się przy użyciu zunifikowanej końcówki w przypadku gotowego zestawu lub wykorzystując prowizoryczny łącznik ze strzykawki bez tłoka i końcówki rurki intubacyjnej. Koniecznie należy unieruchomić i ustabilizować wprowadzoną igłę, aby ograniczyć ryzyko jej przypadkowego usunięcia. Za pomocą tasiemki mocuje się kaniulę w miejscu wkłucia wokół szyi chorego. Konikopunkcja jest procedurą tymczasową, zapewniającą możliwość dostarczania tlenu jedynie przez krótki czas. Zalecany czas tlenoterapii tą metodą to jedynie 30–45 minut. Wdech trwa 1 sekundę, a wydech 4 sekundy. Istnieją urządzenia do wentylacji strumieniowej w warunkach ratunkowych, np. ManuJet III.
Możliwe powikłania po konikopunkcji
Mimo że przeprowadzenie konikopunkcji wiąże się z mniejszym ryzykiem w porównaniu z tracheostomią, to zabieg ten nie jest pozbawiony ryzyka. Niebezpiecznym skutkiem ubocznym konikopunkcji może być masywna rozedma podskórna (obecność pęcherzyków powietrza pod skórą), krwawienie do światła dróg oddechowych lub krwiak. Może dojść do perforacji, czyli przedziurawienia przełyku, co jest uważane za bardzo groźny stan chorobowy ze względu na towarzyszące mu powikłania septyczne. Inne skutki uboczne to uraz ciśnieniowy (barotrauma) i niewystarczająca wentylacja (niedotlenienie poszkodowanego – stan asfiksji określany też jako zamartwica, może prowadzić do zgonu). Może dojść do nakłucia tętnicy pierścienno-tarczowej, uszkodzenia krtani lub tchawicy oraz wprowadzenia zakażenia.
Bibliografia:
1. Krzyżanowski K., Ślęzak D., Jastrzębski P. i wsp., Przyrządowe techniki udrożniania dróg oddechowych – nowe uprawnienia ratowników medycznych straży pożarnych, „BiTP”, 2017, 47(3), s. 112–123.
2. Aleksandrowicz D., Gaszyński W., Gaszyński T., Wytyczne dotyczące udrażniania dróg oddechowych w warunkach pozaszpitalnych u chorych po urazach, „Anestezjologia i Ratownictwo”, 2013, 7, s. 233-243.
3. Janiszewska E., Konikopunkcja (Needle Cricothyroidotomy). Inwazyjna metoda udrażniania dróg oddechowych w stanach nagłego zagrożenia zdrowia lub życia, „OIPP”, 2013, 4, s. 12-15.
