Krtań jest odcinkiem układu oddechowego, przypominającym kształtem odwróconą piramidę o ściętym i zaokrąglonym wierzchołku. Przeciętnie ma około 4–6 cm długości. Jest odpowiedzialna za powstawanie głosu.
Krtań – anatomia
Krtań to skomplikowany w budowie narząd, składający się z nagłośni, 2 strun głosowych rzekomych oraz 2 strun głosowych prawdziwych. Szkielet krtani zbudowany jest z 6 chrząstek (parzystych i nieparzystych), połączonych ze sobą dzięki 3 rodzajom stawów (pierścienno-nalewkowym, pierścienno-tarczowym, więzozrost nalewkowo-różkowy). W narządzie krtani wyróżnia się także kilkanaście więzadeł i mięśni (wewnętrznych i zewnętrznych).
Jama krtani złożona jest z 3 pięter: dolnego, środkowego i górnego. Górne piętro krtani jest jej przedsionkiem, zaś piętro środkowe stanowi jamę pośrodkową krtani. W piętrze dolnym znajduje się jama podgłośniowa.
Szpara głośni jest szczeliną zlokalizowaną między fałdami głosowymi, łączącą jamę pośrednią z dolną. Z kolei głośnia to najwęższa część jamy krtani.
Krtań – jak powstaje dźwięk?
Proces powstawania dźwięku w krtani rozpoczyna się w chwili wydechu powietrza z płuc, które wprawia w ruch fałdy głosowe (struny głosowe), znajdujące się po obu stronach krtani. Struny głosowe przywierają do siebie, co zamyka szpary głośni. W czasie wydychania powietrza powstaje ciśnienie, które rozsuwa obie struny, zachowujące się niczym elastyczne taśmy. Aby powstał dźwięk (drgania powietrza), ruch ten musi nastąpić od kilkudziesięciu do kilkuset razy na sekundę!
To jednak nie koniec procesu powstawania dźwięku w gardle. Wynikły ze skurczu strun ton jest bezbarwny i bardzo słaby. Barwa i siła nadawana jest w kolejnym etapie, kiedy to rozedrgane powietrze przechodzi przez jamy rezonacyjne. W czasie wydawania wysokich dźwięków krtań się podnosi, natomiast w przypadku wydawania niskich głosów – opuszcza się.
O wysokości dźwięków decyduje napięcie i szybkość zmian warg głosowych, rozmiary krtani i jej położenie względem gardła. Na głośność wydawanego dźwięku ma wpływ szybkość oraz siła przechodzącego przez krtań powietrza. Barwa głosu zależna jest od cewy przystawkowej, składającej się z gardła, jamy ustnej oraz jamy nosowej. Naturalny i zdrowy głos wydobywa się tylko przy wsparciu mięśni głosowych, języka, warg i podniebienia.
Krtań – objawy chorób
Do najczęstszych objawów chorób krtani należą: suchość w ustach, chrypka i nienaturalna barwa głosu. Niestety, choroby krtani są często lekceważone i w początkowej fazie kojarzone z przeziębieniem lub grypą. Nic bardziej mylnego! Jak informują lekarze, obniżenie głosu wraz z chrypką nie musi oznaczać wymienionych infekcji ani zapalenia krtani. Taka sytuacja wymaga konsultacji z lekarzem.
Chrząkanie, pokasływanie i towarzysząca im chrypka bywają następstwem silnego stresu oraz zaburzeń neurologicznych. W skrajnych przypadkach pomocna okazuje się wizyta u psychiatry lub badania neurologiczne. Z kolei ból i pieczenie w krtani mogą być spowodowane refluksem, wówczas treść żołądkowa podrażnia śluzówkę krtani i sprawiać ból. W tym przypadku pomocny okazuje się zazwyczaj gastrolog.
Badania krtani
Jeśli w krtani i układzie oddechowym dochodzi do wymienionych objawów, niezwłocznie powinniśmy skonsultować się z lekarzem. Wstępna diagnoza następuje po przeprowadzeniu wywiadu. Wpływ na choroby i późniejsze leczenie krtani ma podatność na infekcje, palenie papierosów (dym uszkadza śluzówkę i zwiększa ryzyko nowotworu), spożywanie alkoholu (podrażnianie śluzówki) i spożywanie zimnych i bardzo gorących potraw, które w niektórych przypadkach mogą poważnie uszkodzić błonę śluzową gardła!
W czasie pierwszej wizyty, poza przeprowadzeniem wywiadu, lekarz pierwszego kontaktu najczęściej analizuje stan gardła, uszu, nosa i dokonuje wstępnej oceny pracy krtani. Nierzadko zleca badania specjalistyczne, do których należy m.in. badanie stroboskopowe. Polega ono na wprowadzeniu do gardła urządzenia, które oświetla krtań przerywanym światłem (stroboskopowym). Dzięki temu specjalista może zaobserwować ruchy fałdów głosowych w zwolnionym tempie i na tej podstawie ocenić ich funkcjonowanie.
Choroby krtani
Do najczęstszych chorób krtani należy ostre zapalenie krtani. Wywoływane jest przez wirusy lub bakterie. Zmiany obejmują struny głosowe i w skrajnych przypadkach pozostałe części narządu. Schorzenie objawia się chrypką, uczuciem obecności obcego ciała w gardle i mniej charakterystycznymi dla chorób krtani objawami, takimi jak: zatkany nos, ropna wydzielina, kaszel, gorączka. Standardowe leczenie polega na przeprowadzeniu szeregu inhalacji, nawilżaniu powietrza, którym oddycha osoba chora, oszczędzaniu głosu i – w przypadku nieustąpienia objawów – na podaniu antybiotyku.
Przewlekły stan zapalenia krtani przybiera najczęściej postać nasilającej się podczas mówienia chrypki, uczucia palenia w przełyku, suchego kaszlu, chrząkania i drapania. W skrajnych przypadkach dochodzi do zaniku głosu. Przyczynami przewlekłego stanu zapalenia krtani mogą być: nadużywanie głosu, palenie tytoniu, nadmierne spożywanie alkoholu, przebywanie w zanieczyszczonym lub przegrzanym otoczeniu. Leczenie odbywa się poprzez wyeliminowanie przyczyn choroby, naukę oddychania przeponą, zażywanie syropów wykrztuśnych i wykonywanie inhalacji.
Poza już wymienionymi, częstymi chorobami krtani są: obrzęk, polipy, brodawczaki, guzki głosowe, ziarniniaki, leukoplakia oraz nowotwory.
