Niewłaściwa dieta, siedzący tryb życia, nadwaga i predyspozycje genetyczne to czynniki sprzyjające powstaniu hiperlipidemii. Jej cechą charakterystyczną jest zwiększone stężenie cholesterolu (LDL) lub trójglicerydów (VLDL) albo obu związków jednocześnie w surowicy krwi. W zależności od tego, który z nich jest nieprawidaszłowy, hiperlipidemię dzieli się na trzy rodzaje: hipercholesterolemia, hipertrójglicerydemia i hiperlipidemia mieszana.
Zobacz także: Podwyższony cholesterol całkowity – przyczyny i konsekwencje
Co to jest hiperlipidemia?
W organizmie osoby, u której zdiagnozowano hiperlipidemię, dochodzi do zaburzenia metabolizmu tłuszczów (lipidów). W surowicy krwi pojawia się podwyższony poziom różnych tłuszczów, na przykład
cholesterolu LDL. Jest to tłuszczowa cząsteczka chemiczna, która jest składnikiem każdej komórki ciała i bierze udział w produkcji hormonów i witaminy D. Około 2/3 cholesterolu wytwarza wątroba, ale przyjmujemy go również z pożywieniem (potrawy pochodzenia zwierzęcego). Gdy w diecie jest go za dużo, wątroba stopniowo redukuje jego produkcję, ale nie jest w stanie jej całkowicie zaprzestać, dlatego nadmiar tłuszczów musi się gdzieś magazynować. Początkowo odkładany jest w skórze, następnie może w postaci mikroskopijnych grudek przylepiać się do ścianek układu krwionośnego.
Przy nieprawidłowym metabolizmie lipidów obserwuje się podwyższone stężenie frakcji LDL cholesterolu lub obniżenie frakcji HDLi/lub wysokie stężenie trójglicerydów (VLDL).
Zobacz także: „Dobry cholesterol” – co to jest, jak go podwyższyć i co warto jeść?
Hiperlipidemia – przyczyny i objawy
Jedną z częściej wymienianych przyczyn hiperlipidemii jest nieprawidłowa dieta. Na poziom złego cholesterolu wpływa przede wszystkim spożywanie dużej ilości pokarmów pochodzenia zwierzęcego, a także przejadanie się. Hiperlipidemii sprzyja znaczna nadwaga, przy której często obserwuje się wzrost cholesterolu LDL we krwi. Utrata zbędnych kilogramów może okazać się bardzo ważna w walce z hiperlipidemią. Należy zaznaczyć, że w organizmie człowieka znajduje się dwa rodzaje cholesterolu:
HDL, czyli lipoproteiny o wysokiej gęstości – odpowiedzialny za transport cholesterolu do wątroby, jego działanie jest korzystne dla organizmu
LDL, czyli lipoproteiny o niskiej gęstości – jest nośnikiem cholesterolu do komórek pozawątrobowych. To on ma główny udział w tworzeniu się blaszki miażdżycowej. Im wyższy jego poziom we krwi, tym większe ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia.
Niska aktywność fizyczna i siedzący tryb życia w połączeniu z nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi sprzyjają podwyższeniu złego cholesterolu we krwi. Wiek również może mieć znaczenie przy rozwoju hiperlipidemii. Schorzenie to częściej dotyka osób starszych (zarówno u kobiet, jak i mężczyzn wraz z wiekiem rośnie poziom lipidów), u dzieci występuje bardzo rzadko (chyba, że jest wrodzona). Hiperlipidemia może być dziedziczna. Objawia się zwiększonym stężeniem lipidów we krwi, co powoduje miażdżycę i inne powikłania z nią związane. Hiperlipidemia wrodzona ujawnia się już w młodym wieku, a jej leczenie opiera się na terapii farmakologicznej. Najczęściej spotykana jest hiperlipidemia rodzinna dziedziczona w sposób autosomalny dominujący. Dochodzi w niej do mutacji genu receptora LDL (LDLR), genu apolipoproteiny B–100 lub genu PCSK9.
Nie istnieją swoiste objawy hiperlipidemii. Pojawiają się wówczas, kiedy wywoła ona chorobę układu krążenia, np. miażdżycę. Jedynym jej objawem są żółtaki, czyli guzki o żółtawym zabarwieniu, pojawiające się na powiekach, kolanach, łokciach i ścięgnie Achillesa.
Hiperlipidemia – leczenie i dieta
Leczenie hiperlipidemii polega przede wszystkim na radykalnej zmianie nawyków żywieniowych, wdrożeniu odpowiedniej diety i rozpoczęciu aktywności fizycznej. U osób z nadwagą i otyłością konieczne jest pozbycie się zbędnych kilogramów. Najważniejsze zalecenia dietetyczne to ograniczenie produktów wysokotłuszczowych, bogatych w cholesterol (tłustych produktów mlecznych i mięsnych, podrobów oraz żółtek jaj), zwiększenie spożycia błonnika, warzyw, owoców i ryb oraz zrezygnowanie z obróbki tłuszczowej (zamiast smażenia pieczenie i gotowanie na parze). Poza tym powinno się spożywać 4–5 posiłków dziennie i nie podjadać między nimi. Obniżenie wartości kalorycznej posiłków sprawi, że poziom cholesterolu wyrówna się do poziomu prawidłowego, ale także przyczyni się do zrzucenia zbędnych kilogramów. Należy zawsze pamiętać o śniadaniu oraz nie jeść późnej i obfitej kolacji. Jeśli zmiana diety nie jest wystarczająca, konieczne jest wprowadzenie terapii lekowej. Hiperlipidemia, zwłaszcza mieszana, jest poważnym zaburzeniem gospodarki lipidowej, nieleczona może doprowadzić do poważnych chorób, takich jak miażdżyca, choroba niedokrwienna serca czy zawał.
