Przewlekle choroby mięśni prowadzą najczęściej do postępującego ich zaniku, który pogarsza sprawność ruchową i może być nawet przyczyną niemożności oddychania bez wspomagania przez respirator. Inne grupy schorzeń to zespoły chorobowe przebiegające z powiększeniem mięśni, a także dobrze leczące się skutki urazów.
Schorzenia pourazowe mięśni szkieletowych
Urazy mięśni są przyczyną licznych schorzeń i – zwykle przejściowych – problemów z poruszaniem się. Często pojawiają się łącznie ze złamaniami kości lub skręceniami stawów. Wskutek tępego urazu albo nadmiernego, gwałtownego rozciągania mięśnie podlegają najczęściej uszkodzeniom, takim jak:
- stłuczenie,
- krwiak,
- naciągnięcie,
- naderwanie lub zerwanie ścięgna albo przyczepu mięśnia.
Przyczyną są najczęściej wypadki przy pracy (przeciążenie, uderzenie upadającym przedmiotem) albo urazy powstające w trakcie aktywności sportowych – wynikające z nierozgrzania mięśni przed wysiłkiem, ekstremalnego obciążenia, powstałe na skutek kontaktu z innym zawodnikiem.
Większość tych stanów można leczyć poprzez ograniczenie obciążenia, zabiegi fizjoterapeutyczne i usprawnianie ruchowe. Cięższe postacie mogą wymagać zabiegów operacyjnych lub unieruchomienia.
Objawy przewlekłych chorób mięśni
Choroby układu mięśniowego objawiają się dolegliwościami o różnorodnym charakterze. Do najniebezpieczniejszych chorób zalicza się choroby zanikowe, w których masa mięśniowa stopniowo zmniejsza się powodu zaburzeń unerwienia (brak stymulacji do ruchu) lub patologicznej budowy mięśnia. Ogranicza to możliwość poruszania się, a w niektórych zespołach chorobowych nawet uniemożliwia samodzielnie oddychanie.
Innym typowym objawem jest przerost mięśni. Może być on prawdziwy (zwiększenie masy mięśniowej przez guzy mięśni) lub rzekomy. Ten drugi jest symptomem dystrofii, w których włókna mięśniowe zanikają, a ich miejsce zajmuje rozrastająca się w niekontrolowany sposób tkanka łączna włóknista.
Zmianom tym mogą towarzyszyć:
- drżenia pęczkowe (tzw. fascykulacje) – skurcze pojedynczych pasm mięśniowych w obrębie mięśnia),
- skurcze mięśni,
- ból,
- osłabienie siły,
- męczliwość,
- miotonia (zastyganie mięśnia w skurczu po wykonaniu ruchu).
Objawy chorób układu mięśniowego mogą pojawiać się w różnych lokalizacjach. Najczęstsza jest postać kończynowa, w której dochodzi do zmniejszenia siły, zaburzenia stabilności postawy i koordynacji, problemów z poruszaniem się, a w końcowej fazie – do całkowitej niezdolności do wykonywania ruchów dowolnych w obrębie niektórych partii ciała.
Problemy mogą też lokalizować się w obrębie szyi i jamy ustnej (gardło, język), tworząc tzw. zespół opuszkowy. Obejmuje on przede wszystkim zaburzenia połykania, zniekształcenia mowy.
W postaci ocznej najczęstszym objawem jest zdwojenie widzianego obrazu. Przyczynę stanowi zez – brak współosiowości spojrzenia obu oczu wynikający z niedowładu mięśni poruszających gałkami albo z ich zwiększonej męczliwości. Objawy są wtedy mniejsze rano (po śnie), a nasilają się stopniowo w ciągu dnia.
Rozpoznanie chorób mięśni i chorób nerwowo-mięśniowych
Rozpoznawanie chorób mięśni wymaga współpracy wielu specjalistów, gdyż przyczyną schorzenia często nie jest wada budowy tkanki mięśniowej, ale są nią zaburzenia unerwienia albo choroby metaboliczne. Niezbędne jest wykonanie badań neurologicznych, elektrofizjologicznych (elektromiografia) i biochemicznych. Uzyskanie odpowiedzi na pytanie o przyczynę choroby często wiąże się z pobraniem i zbadaniem wycinka chorego mięśnia przez histopatologa oraz wykonaniem badań immunologicznych. Niezbędna jest pomoc genetyka, ponieważ większość takich chorób dziedziczy się. Na szczęście schorzenia przenoszą się zwykle jako cechy recesywne, co oznacza, że do zachorowania konieczne jest otrzymanie nieprawidłowego genu od każdego rodziców (co zdarza się rzadko).
Choroby układu mięśniowego
Schorzenia pierwotnie wywodzące się z mięśni można podzielić na dystrofie i (łagodniej przebiegające) miopatie. Dystrofia polega na genetycznie uwarunkowanej wadzie budowy włókien mięśniowych, miopatie zaś to zaburzenia proporcji różnych typów włókien (typ strukturalny) albo patologiczna zmiana metabolizmu w mięśniach, dotycząca np. tłuszczów lub glikogenu (gromadzonego w obrębie tkanki mięśniowej węglowodanu, będącego głównym, miejscowym źródłem energii).
Wśród chorób nabytych wymienić trzeba:
- zapalenie wielomięśniowe,
- zapalenie wielonerwowe,
- miastenię (męczliwość mięśni, będąca skutkiem zaburzeń przewodnictwa w płytce nerwowo-mięśniowej),
- stwardnienie boczne zanikowe – powodujące szybką utratę możliwości ruchu i – ze względu na zajęcie mięśni oddechowych – wymagające często intubacji i użycia respiratora.
Choroby mięśni u dzieci
Większość chorób mięśni rozwija się u osób dorosłych lub dorastających. Najczęstszą chorobą układu mięśniowego u dzieci jest rdzeniowy zanik mięśni. Choroba jest skutkiem uszkodzenia rogów przednich rdzenia kręgowego. Pojawia się średnio raz na 8000 urodzeń. Chorują zarówno dziewczynki, jak i chłopcy. Klinicznie wyróżnia się trzy typy, różniące się intensywnością objawów i szybkością postępu choroby. O ile w typie III objawy są łagodne, to typ II uniemożliwia chodzenie najpóźniej w 10. roku życia, a w postaci I zmiany są tak szybkie, że dziecko nigdy nie chodzi.
Leczenie chorób układu mięśniowego
Leczenie chorób mięśni uzależnione jest od rozpoznania. Specyficzne, farmakologiczne lub immunomodelujące leczenie jest dopełniane fizykoterapią, rehabilitacją ruchową i zadaniową oraz ćwiczeniami oddechowymi. Tam, gdzie niemożliwe jest całkowite wyleczenie, celem terapii jest opóźnienie postępu choroby, zachowanie sprawności i możliwości samodzielnego życia przez jak najdłuższy czas.
