Opona twarda to ostatnia z powłok mózgowych, zapewniająca bezpieczeństwo najważniejszemu organowi w naszym organizmie. W wyniku urazów może jednak dojść do krwotoku i gromadzenia się krwi w przestrzeni pomiędzy pajęczynówką a oponą twardą. Krwiak podtwardówkowy niekiedy prowadzi do niezwykle poważnych konsekwencji.
Krwiak podtwardówkowy – przyczyny
Krwiak podtwardówkowy stanowi konsekwencję urazów głowy w 1 procencie. Przyczyną jego powstania jest najczęściej ciężki uraz czaszki, w wyniku którego przerwaniu uległy żyły łączące mózg z oponą twardą. Wyciek krwi nie musi być jednak gwałtowny – często trwa przez wiele dni lub tygodni, a pacjent nie zawsze odczuwa objawy, które skłoniłyby go do zwrócenia się po pomoc do specjalisty. Mówimy wtedy o krwiaku przewlekłym, którego objawy występują po 21 dniach od urazu. Z czasem krwiak zaczyna naciskać na mózg, zwiększa ciśnienie śródczaszkowe i doprowadza do poważnych powikłań. Krwiaki podtwardówkowe występują także w 30–50% przypadków złamań kości czaszki.
Rodzaje krwiaka podtwardówkowego
W zależności od tempa rozwoju choroby i występowania jej objawów, wyróżniamy dwa rodzaje krwiaka podtwardówkowego:
- krwiak podtwardówkowy ostry – objawy pojawiają się w ciągu trzech dni (72 godziny)po zdarzeniu;
- krwiak podtwardówkowy przewlekły – objawy zaczynają być zauważalne po upływie trzech tygodni od urazu (21 dni)
Krwiak podtwardówkowy ostry nie występuje zbyt często – szacuje się, że stanowi około 1% wszystkich urazów czaszki. Może powstać w wyniku pobicia lub upadku ze znacznej wysokości. Na pojawienie się krwiaka podtwardówkowego przewlekłego znaczny wpływ ma wiek pacjenta. Szczególnie narażone są na niego osoby starsze, u których redukcji uległa masa mózgu (zanik mózgu), a żyły są bardziej podatne na rozerwanie. Ryzyko wystąpienia tego krwiaka podwyższa również przyjmowanie niektórych środków zmniejszających krzepliwość krwi oraz nadużywanie alkoholu i narkotyków.
Krwiak podtwardówkowy – objawy
Uraz, który doprowadza do powstania krwiaka podtwardówkowego ostrego, zwykle jest na tyle poważny, że wiąże się z utratą przytomności poszkodowanego. Możliwe jest także wystąpienie tak zwanego okresu przerwy jasnej, podczas którego pacjent odzyskuje przytomność i przez pewien czas (od kilku minut nawet do kilku godzin) nie zauważa objawów charakterystycznych dla urazów mózgu. Wraz z powiększaniem się krwiaka zaczynają jednak nasilać się kolejne dolegliwości – zaburzenia świadomości, ból głowy, niedowład jednej strony ciała, rozszerzenie jednej ze źrenic z brakiem reakcji na światło. W przypadku krwiaka podtwardówkowego przewlekłego obserwuje się stopniowe narastanie symptomów. Początkowo większość osób uskarża się na ból głowy, następnie mogą im towarzyszyć także zawroty głowy, senność, problemy z koncentracją, niedowład części ciała czy drgawki.
Leczenie krwiaka podtwardówkowego
Krwiaka podtwardówkowego rozpoznaje się dzięki badaniom obrazowym – najczęściej wykorzystuje się w tym celu tomografię komputerową (TK), na której krwiak przypomina półksiężyc oddzielający mózg od czaszki. Leczenie należy podjąć jak najszybciej po postawieniu diagnozy. Ostrego krwiaka podtwardówkowego usuwa się operacyjnie z powierzchni mózgu.Leczenie krwiaka przewlekłego jest zależne przede wszystkim od jego rozmiarów, lokalizacji oraz nasilenia objawów. W przypadkach szczególnie niebezpiecznych stosuje się zabiegi operacyjne, jeżeli istnieje taka możliwość, pozostaje się przy leczeniu zachowawczym i obserwowaniu rozwoju zmian. O widocznych postępach leczenia decydują kontrolne badania obrazowe mózgu.
Rokowania krwiaka podtwardówkowego
Szybka reakcja oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia dają duże szanse na wyleczenie. Warto zaznaczyć, ze każdy pacjent jest inny i w niektórych sytuacjach pojawienie się niektórych objawów może być długotrwałe, wymagających długotrwałej rehabilitacji.
Rokowania ostrego krwiaka podtwardówkowego niestety nie są zbyt dobre – nawet pomimo szybkiej reakcji chirurgów, przeżywa niewielki procent pacjentów. Szansę w przypadku krwiaka przewlekłego pozwala oszacować skala Bendera, w której w czterech grupach umieszczono charakterystyczne objawy krwiaka. Im wyższa grupa, tym gorsze rokowania:
- Brak zaburzeń świadomości.
- Zaburzenia świadomości i objawy ogniskowe.
- Osłupienie (stupor)
- Śpiączka.
Lekarze posługują się również alternatywną skalą Markwaldera:
- Brak objawów neurologicznych.
- Ból głowy, asymetryczne odruchy.
- Niedowład połowiczy ciała, zaburzenia ruchowe.
- Osłupienie (stupor), zaburzenie (porażenie) połowicze.
- Śpiączka.
Jeżeli niezbędne zabiegi medyczne zostaną przeprowadzone wystarczająco szybko, możliwe jest pełne wyleczenie chorego, jednak powikłania krwiaka podtwardówkowego występują często w przypadku pojawienia się objawów neurologicznych. Powrót do pełnej sprawności zazwyczaj może być wtedy wtedy niemożliwy lub utrudniony – konieczna jest intensywna rehabilitacja, pomagająca powrócić pacjentowi do sprawności.
