Stężenie cholecystokininy bada się, gdy zachodzi podejrzenie chorób dróg żółciowych i trzustki. Oznaczenie poziomu tego hormonu należy wykonywać na czczo. Od chorego pobiera się próbkę krwi żylnej. Na wynik oczekuje się od kilku do kilkunastu dni.
Budowa i pochodzenie cholecystokininy
Cholecystokinina (CCK) należy do grupy hormonów peptydowych, określanych mianem tkankowych, które są produkowane przez komórki lub ich skupiska, a następnie uwalniane bezpośrednio do krwi lub do układu nerwowego. Cechą charakterystyczną tych związków jest ich swoiste oddziaływanie na narządy lub miejsca, w których w danym momencie powstają. Większość hormonów peptydowych, w tym cholecystokinina, jest odpowiedzialna za poprawne funkcjonowanie układu trawiennego.
Chemicznie CKK jest związkiem zbudowanym z 33 aminokwasów. Cząsteczką przypomina inny hormon trawienny – gastrynę. Jest ona produkowana przez komórki G w odźwiernikowej części żołądka lub w początkowym odcinku dwunastnicy. Podobnie jak cholecystokinina, zalicza się do grupy hormonów złożonych z peptydów, które działają w obrębie przewodu pokarmowego i są traktowane również jako neurohormony w układzie nerwowym.
Cholecystokinina jest syntetyzowana w przewodzie pokarmowym przez komórki dwunastnicy oraz początkowego odcinka jelita cienkiego. Jej największy poziom w organizmie można zaobserwować około 15 minut po posiłku, zwłaszcza gdy zawierał on sporo tłuszczów i białek, w tym fenyloalaninę oraz tryptofan.
Zaburzenia hormonalne u dzieci - czy winna jest dieta? Zobaczcie na filmie:
Jakie funkcje sprawuje cholecystokinina?
Podstawową funkcją cholecystokininy jest oddziaływanie na przewód pokarmowy za pośrednictwem receptorów CCKA i CCKB, co odbywa się po zjedzonym posiłku. Jej działanie sprowadza się zatem do:
- wzrostu przepływu krwi i przyspieszenia metabolizmu w komórkach trzustki, co skutkuje większym uwalnianiem insuliny, która wraz z cholecystokininą jest odpowiedzialna za stymulację wytwarzania żółci i soku trzustkowego,
- działania pobudzającego perystaltykę jelit,
- pobudzenia wydzielania glukagonu – hormonu peptydowego wytwarzanego przez komórki A wysp trzustkowych, który stymuluje wzrost stężenia glukozy we krwi, co stanowi działanie antagonistyczne w stosunku do insuliny,
- działania pobudzającego wydzielanie enzymów trzustkowych, takich jak: lipaza, amylaza i elastaza, których stężenie jest istotne w diagnostyce chorób trzustki i dróg żółciowych,
- zwiększenia objętościowej ilości soku jelitowego, który jest sokiem trawiennym, złożonym z komórek nabłonka jelit oraz roztworu soków trawiennych,
- ułatwienia trawienia tłuszczów i wydłużenia czasu oddziaływania enzymów trawiennych na przyjęty pokarm poprzez spowolnienie perystaltyki żołądka,
- skurczu pęcherzyka żółciowego,
- skurczu odźwiernika, który jest mięśniowym pierścieniem łączącym żołądek z dwunastnicą.
Cholecystokinina jako neurohormon oddziałuje na nerw błędny oraz ośrodek tego nerwu w pniu mózgowia. Hamuje również uczucie głodu poprzez wpływ na ośrodek sytości znajdujący się w podwzgórzu. Tym samym daje człowiekowi znać, że nie potrzebuje on już więcej posiłku.
Badanie z krwi na poziom cholecystokininy
Oznaczenie stężenia cholecystokininy we krwi wykonuje się w celach diagnostycznych, jeśli zachodzi podejrzenie, że chory cierpi na schorzenia trzustki lub dróg żółciowych. Materiałem do badania jest niewielka próbka krwi żylnej pobrana na czczo w laboratorium analitycznym.
Norma dla oznaczenia hormonu CKK we krwi osoby badanej jest niższa niż 80 pg/ml. Poziom wyższy jest zwykle konsekwencją błędów żywieniowych. Spotyka się go często u osób stosujących dietę bogatą w tłuszcze. Niski natomiast może oznaczać ostre lub przewlekłe zapalenie trzustki.
Test sekretynowo-cholecystokininowy
Jest to test, który umożliwia ocenę czynnościową trzustki. Nie można go wykonać w warunkach ambulatoryjnych, ponieważ wymaga podania środków dożylnych i oceny treści żołądkowej. Jest też dokładniejszy niż standardowe badanie laboratoryjne. Nazywa się go testem sekretynowo-cholecystokininowym, ponieważ polega na podaniu dożylnym sekretyny (peptydowego hormonu żołądkowo-jelitowego pełniącego funkcję swoistego regulatora czynnościowego) oraz cholecystokininy. Aplikuje się je choremu w dawkach nie większych niż po 1 jednostce na kilogram masy ciała. Następnie treść żołądka i dwunastnicza pacjenta jest odsysana za pomocą specjalnych sond, a potem badana. Za prawidłowy wynik uważa się stan, w którym działanie CKK zwiększy znacząco poziom enzymów trzustkowych, podanie zaś sekretyny podniesie poziom soku trzustkowego i wodorowęglanów w organizmie chorego. Inne wyniki mogą świadczyć o nieprawidłowościach.
Bibliografia:
1. J. Gawęcki, Żywienie człowieka tom I „Podstawy nauki o żywieniu”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003.
