Poziom peptydu C to jeden z podstawowych parametrów wykorzystywanych do różnicowania rodzaju cukrzycy. Po rozpoznaniu cukrzycy typu 1 peptyd C ocenia czynności komórek beta wysp trzustkowych. Z kolei w cukrzycy typu 2 badanie peptydu C stanowi o konieczności rozpoczęcia podawania egzogennej formy insuliny. Peptyd C określa się mianem oceny rezerw wydzielniczych trzustki. Powstaje w równomolowych ilościach z insuliną. Do jego oznaczenia wykorzystuje się próbkę krwi.
Czym jest peptyd C?
Peptyd C to składająca się z aminokwasów substancja, która wytwarzana jest w wyniku rozpadu proinsuliny. Rozszczepianie łańcucha proinsuliny i uwalnianie peptydu C zostało opisane po raz pierwszy w 1967 roku. W procesie tym powstaje też insulina. Obie te substancje wytwarzane są w takiej samej ilości, dlatego peptyd C został uznany za jeden z najlepszych wskaźników do oceny produkowania insuliny. W przeciwieństwie do insuliny nie jest degradowany w wątrobie. Sprawia to, że utrzymuje się we krwi znacznie dłużej – czas półtrwania peptydu C to około 30 minut, a insuliny – 5 minut. Stąd w krwioobiegu znajduje się zazwyczaj 5 razy więcej peptydu C niż insuliny. Dzięki temu można dokładnie określić, ile insuliny zostało wyprodukowanej przez trzustkę i uwolnionej do krwi.
Zobacz film, z którego dowiesz się więcej o insulinie. Dlaczego jest niezbędna?
Do czego służy peptyd C?
Peptyd C służy nie tylko do oceny ilości insuliny wytwarzanej przez organizm, czyli endogennej, ale także pozwala na odróżnienie jej od insuliny egzogennej, czyli podawanej w formie leku. W tym drugim przypadku nie dochodzi do powstawania peptydu C. Odgrywa on ważną klinicznie rolę w różnicowaniu między typem 1 a typem 2 cukrzycy oraz cukrzycą typu LADA. Wykorzystanie oceny stężenia peptydu C w diagnostyce diabetologicznej stosowane jest od 1973 roku.
Peptyd C zmniejsza zmiany patologiczne wywołane przez cukrzycę typu 1, takie jak hiperfiltracja kłębuszkowa, stan zapalny śródbłonka naczyń i demielinizacja neuronów. Podnosi funkcjonalne i strukturalne właściwości nerwów obwodowych. Chroni przed indukowaną przez hiperglikemię apoptozą i stymuluje proliferację komórek nerwowych. Ponadto peptyd C wpływa na syntezę glikogenu w mięśniach.
Badanie peptydu C – w jakim celu się je wykonuje?
Peptyd C bada się przede wszystkim w celu monitorowania produkcji insuliny przez komórki beta wysp trzustkowych. Pomiar ten pomocny jest w ustaleniu przyczyn hipoglikemii, czyli niedocukrzenia. Za niski poziom glukozy we krwi odpowiadać może wiele przyczyn, m.in. nadmierna suplementacja insuliny, spożywanie alkoholu czy choroby wątroby lub nerek.
Badania peptydu C zleca się w celu monitorowania skuteczności leczenia wyspiaka, czyli guza trzustki, który powoduje niekontrolowane wytwarzanie insuliny i peptydu C. Peptyd C może być wykorzystany przy selekcji pacjentów do przeszczepu komórek wysp trzustkowych i monitorowania powodzenia leczenia po przeszczepie. Oznaczenie peptydu C jest pomocne w ocenie ryzyka powstania zespołu metabolicznego, czyli współwystępowania otyłości brzusznej, nadciśnienia tętniczego, podwyższonego poziomu glukozy we krwi, insulinooporności i dyslipidemii.
Badanie peptydu C przeprowadza się u osób chorych na cukrzycę, aby ustalić, czy konieczne jest wprowadzenie terapii insulinowej, a także w przypadku podejrzenia insulinooporności. Chorzy poddawani terapii insulinowej mogą wytwarzać przeciwciała przeciwinsulinowe, które zazwyczaj interferują z wynikami oznaczeń insuliny. Uniemożliwia to bezpośrednią ocenę stopnia wytwarzania insuliny endogennej. Wówczas oznaczenie peptydu C jest przydatną alternatywą dla badania poziomu insuliny.
Co przyczynia się do rozwoju cukrzycy typu 2? Przekonajcie się:
Na czym polega badanie peptydu C?
Materiałem do badania peptydu C jest próbka krwi z żyły łokciowej. Zazwyczaj wymagane jest powstrzymanie się od jedzenia przez 8–10 godzin przed jej pobraniem. W dniu poprzedzającym badanie należy unikać obfitych, tłustych posiłków i spożywania alkoholu. Bezpośrednio przed testem dozwolone jest wypicie niewielkiej ilości wody.
Pobranie próbki na czczo służy do oznaczenia wyjściowego poziomu peptydu C. Pogłębioną analizę daje badanie jej po podaniu dożylnie glukagonu. Po 6 minutach ponownie pobiera się krew na oznaczenie peptydu C. Czas oczekiwania na wynik wynosi około 10 dni. Koszt badania to średnio 45 zł.
Peptyd C – interpretacja wyników
Interpretacji wyników badania peptydu C powinien dokonać specjalista. Wysokie stężenie substancji pojawia się w przypadku: zwiększonej produkcji insuliny endogennej, wysokiego stężenia glukozy we krwi, zespołu Cushinga, niewydolności nerek, hipokaliemii i podczas ciąży. Wysokie stężenie C peptydu może oznaczać wznowienie wyspiaka lub obecność przerzutów. Z kolei jego niskie stężenie informuje o niewystarczającym wytwarzaniu insuliny endogennej i skuteczności leczenia wyspiaka.
Przy diagnozowaniu cukrzycy podwyższone stężenie peptydu C wskazuje na cukrzycę typu 2, a niskie na cukrzycę typu 1. Niskie stężenie peptydu C w surowicy, niezwiększające się po podaniu glukagonu to też jeden z czynników sugerujących cukrzycę typu LADA, która należy do cukrzycy typu 1 o wolno postępującym autoimmunologicznym procesie destrukcji komórek beta, pojawia się u dorosłych.
Normy dla peptydu C
Prawidłowe stężenie peptydu C na czczo powinno wynosić 0,2–0,6 nmol/l (0,7–2,0 μg/l), a w 6. minucie po podaniu glukagonu – 1–4 nmol/l. Jeżeli stężenie peptydu C mieści się w normie, oznacza to, że trzustka posiada odpowiednie rezerwy insuliny.
Bibliografia:
1. Usarek M., Bryła J., Plejotropowe działanie proinsulinowego peptydu C, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej”, 2012, 66, s. 135-145.
2. Otto-Buczkowska E., Przydatność oznaczania peptydu C w diabetologii, „Pediatric Endocrinology Diabetes and Metabolism”, 2014, 20(2), s. 63-68.
3. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2016, „Diabetologia Kliniczna”, 2016, 5A.
