Nieprawidłowe rozpoznanie i postępowanie terapeutyczne w przypadku urazu stawu Lisfranca czy Choparta może prowadzić do nieodwracalnych zmian anatomii stopy i zaburzenia jej funkcji motorycznych.
Staw Lisfranca
Staw Lisfranca, czyli staw stępno-śródstopny, rozciąga się w poprzek stopy i jest zespołem połączeń trzech kości klinowatych i kości sześciennej z pięcioma kośćmi śródstopia. Nazwa stawu pochodzi od francuskiego chirurga z czasów napoleońskich, który jako pierwszy opisał amputację stopy wykonaną na poziomie linii stawu stępno-śródstopnego.
Staw Choparta, czyli staw poprzeczny stępu, jest złożonym stawem obejmującym staw skokowo-piętowo-łódkowy i staw piętowo-sześcienny, przebiegającym esowato i poprzecznie względem długiej osi stopy, nad linią Lisfranca. Zespół stawów zyskał miano wspólnego stawu Choparta ze względu na łatwość wykonania amputacji w przebiegu linii stawów i funkcjonalności kikuta po odjęciu.
Urazy stawu Lisfranca
Ze względu na złożoną anatomię i lokalizację stawu Lisfranca, urazy jego struktur przyjmują wiele postaci. Najmniej skomplikowane w diagnostyce i leczeniu są uszkodzenia w postaci podwichnięć, zwichnięć i złamań bez przemieszczenia więzadeł i kości składających się na staw.
Urazy stawu Lisfranca powstają najczęściej w wyniku nadmiernego osiowego obciążenia stopy w zgięciu podeszwowym bądź wysokoenergetycznego bezpośredniego uderzenia w grzbiet stopy, np. w wyniku uprawiania dynamicznych sportów, wypadków komunikacyjnych lub upadków z wysokości.
Urazy stawu Lisfranca występują częściej u mężczyzn i rozpoznawane są w blisko 50% przypadków urazów stóp. Uraz stawu Lisfranca najczęściej określany jest jako „skręcenie stopy”.
Objawy uszkodzeń stawu Lisfranca
Objawy urazu stawu Lisfranca zależą od rozległości uszkodzeń tkanek. W przypadku pojedynczych, niegroźnych urazów struktur stawu obserwuje się niewielkie obrzęki i ból. W przebiegu rozległych urazów stawu i pobliskich struktur obserwuje się:
- wyraźny obrzęk,
- krwiaki podskórne i pęcherze skórne,
- silne dolegliwości bólowe,
- nadwrażliwość dotykową, uniemożliwiające stawanie na chorej kończynie,
- ograniczenie ruchomości stopy,
- deformacje stopy i zniekształcenia jej obrysu,
- w przypadku otwartych złamań, obserwuje się przerwanie ciągłości skóry.
Rozpoznanie
Uszkodzenia stawu Lisfranca i Choparta charakteryzują się niską rozpoznawalnością, dlatego proces diagnozy urazów śródstopia powinien być możliwie szczegółowy. Poprawnie przeprowadzony proces diagnostyki i klasyfikacja urazu stawu Lisfranca ma kluczowe znaczenie w doborze metody leczenia i przywróceniu pacjentowi funkcji stopy.
Rozpoznanie uszkodzenia stawu Lisfranca składa się z badania podmiotowego i przedmiotowego oraz diagnostyki obrazowej.
Badanie podmiotowe polega na wykonaniu badania palpacyjnego stopy i zebraniu informacji na temat powstania uszkodzeń. W zależności od mechanizmu powstania urazu wyklucza się zespół ciasnoty wewnątrzpowięziowej lub uszkodzenia gałęzi przeszywających głębokich tętnicy grzbietowej stopy.
W przebiegu badania przedmiotowego ocenia się stan skóry w tym krwawe wybroczyny podskórne, rozległość obrzęku oraz deformacje stopy, a także stopień bólu i tkliwość.
Badania obrazowe obejmują standardowe zdjęcia RTG w różnych projekcjach oraz tzw. radiogramy stresowe, w przebiegu których wykonuje się ruchy chorą stopą i obserwuje dynamikę uszkodzeń. W przypadku niejednoznacznych wyników na temat rodzaju i miejsca uszkodzenia przeprowadza się diagnostykę porównawczą w postaci analogicznych zdjęć RTG zdrowej stopy. Ostatecznym badaniem rozstrzygającym jest tomografia komputerowa.
Jak zbudowany jest układ kostny? Dowiesz się tego z filmu:
Leczenie uszkodzeń stawu Lisfranca
Leczenie urazów stawu Lisfranca polega na odtworzeniu prawidłowej anatomii stawu i osiągnięcia jego pełnej stabilizacji, wolnej od bólu funkcjonalnej stopy.
Wśród praktykowanych metod leczenia znajduje się: leczenie zachowawcze, leczenie chirurgiczne i rehabilitacja.
Leczenie zachowawcze w postaci unieruchomienia stopy w opatrunku gipsowym lub ortezie stosuje się u osób z bezwzględnymi przeciwwskazaniami do operacji bądź w przebiegu prostych urazów bez przemieszczenia odłamów.
Leczenie chirurgiczne przywraca prawidłową konstrukcję szkieletu stopy oraz powrót funkcji podporowych i możliwości prawidłowej propulsji, czyli odbijania kończyny od podłoża. Operacje prowadzone są w dwóch technikach: CRIF (zamkniętej repozycji i stabilizacji) oraz ORIF (otwartej repozycji i stabilizacji).
Rehabilitacja stanowi dopełnienie leczenia. W jej przebiegu wykorzystuje się zabiegi fizykoterpautyczne przyspieszające leczenie uszkodzonych tkanek, zmniejszające obrzęki i dolegliwości bólowe. W procesie rekonwalescencji uprawia się ćwiczenia ruchowe rozciągające, rozluźniające i wzmacniające mięśnie podeszwy i stawu skokowego oraz naukę chodzenia. Ponadto, zaleca się wkładki ortopedyczne do obuwia wspierające poprzeczne sklepienie podeszwy i odciążające śródstopie oraz ortezy stopowo-goleniowe.
Bibliografia:
Kołodziejski P., Wojdakiewicz P. i inni, Obecne metody leczenia urazów stawu stępowo-śródstopnego – przegląd piśmiennictwa, Katedra i Klinika Ortopedii i Rehabilitacji, Warszawski Uniwersytet Medyczny, II Wydział Lekarski z Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim oraz Oddziałem Fizjoterapii, Kierownik Katedry: prof. dr hab. n med. J. Deszczyński, Art. Nr. 147–152.
