W Polsce rosną 4 gatunki biedrzeńca – anyż, biedrzeniec czarny, biedrzeniec mniejszy, biedrzeniec wielki. Biedrzeniec jest rośliną leczniczą i przyprawową. Dzięki silnemu korzennemu zapachowi używany jest w przemyśle perfumeryjnym i do produkcji preparatów do walki z komarami. Największą popularnością cieszy się anyżek, a zwłaszcza jego owoce i korzeń, z których przyrządzić można napar do picia lub płyn do przemywania skóry. Dodaje się je również do kąpieli. Owoce anyżu zawierają cenne substancje, jak flawonoidy, sterole, olejki eteryczne, proteiny.
Co to jest biedrzeniec?
Biedrzeniec (z łac. Pimpinella L.) to rodzaj roślin z rodziny selerowatych, do którego należy wiele gatunków, a typowe dla flory Polski są:
- biedrzeniec anyż (z łac. Pimpinella anisum L.) zwany też anyżem, anyżkiem,
- biedrzeniec wielki (z łac. Pimpinella major L.),
- biedrzeniec mniejszy (z łac. Pimpinella saxifraga L.),
- biedrzeniec czarny (z łac. Pimpinella nigra Mill.).
Pierwszy gatunek jest uprawiany, zaś pozostałe pospolicie występują i są uważane za chwasty. Porastają obrzeża lasów, łąki, pola, zbocza, pastwiska i nieużytki rolne. Biedrzeńce są dość łatwe w uprawie i niewymagające. Potrzebują słonecznych stanowisk, wapiennych i umiarkowanie wilgotnych podłoży. Dzikie gatunki są odporne na niskie temperatury i tolerują przejściową suszę. Biedrzeniec anyż to jednoroczny gatunek uprawny, który wysiewa się wiosną. Generalnie wygląd i właściwości biedrzeńców są do siebie podobne. Biedrzeniec to niewysoka roślina, która osiąga 50–100 cm wysokości. Na szczycie rośliny znajduje się kwiat jasnoróżowego koloru.
Biedrzeniec – cena za owoce i korzeń
Przyprawa z biedrzeńca to anyż. Za opakowanie 50 g wysuszonych owoców biedrzeńca, które przypominają małą główkę maku, płaci się około 8 zł. Mają nieco intensywniejszy i słodszy smak niż kminek. Stosowane są do aromatyzowania dań i alkoholi. Stanowią przyprawę do dań słodkich i słonych. Oprócz owoców sporą popularnością cieszy się korzeń biedrzeńca. Korzeń jest długi, ostrego smaku i przykrego zapachu. Skórka korzenia ma kolor żółty, a środek jest biały, lecz po zanurzeniu w alkoholu zmienia się na niebieski. Za opakowanie 50 g zapłaci się około 11 zł. Korzeń można też zdobyć samodzielnie. Wykopuje się go późnym latem lub wczesną jesienią, dokładnie myje, wyciera, kroi w paski i suszy w temperaturze do 40ᵒC. Wysuszony biedrzeniec przechowuje się w szczelnie zamkniętych pojemnikach, ponieważ jest dość higroskopijny. W sprzedaży znajduje się także ziarno anyżu. Opakowanie 500 g to koszt około 25 zł.
Zewnętrzne zastosowanie biedrzeńca
Korzeń biedrzeńca ze względu na działanie odprężające i relaksujące stosowany jest zewnętrznie do kąpieli. Dodatkowo delikatnie łagodzi i tonizuje podrażnienia skóry, poprawia kondycję włosów, normalizuje cerę tłustą. Zewnętrznie stosowany może być też w postaci okładów na rany. Z kolei olejek z biedrzeńca czy wyciąg alkoholowy na 70% etanolu lub propanolu działają zabójczo na roztocze i owady oraz mogą być stosowane w leczeniu chorób roztoczowych, jak świerzb.
Jak przygotować kąpiel z korzeniem z biedrzeńca? Należy 1 łyżeczkę korzenia biedrzeńca, czyli średnio 4 g, zalać 0,5 l wody, którą doprowadza się do wrzenia i gotuje na małym ogniu pod przykryciem przez około 10 minut. Napar przecedza się i dodaje do wanny z wodą o temperaturze 37°C. Taka kąpiel powinna trwać około 20 minut.
Wewnętrzne zastosowanie biedrzeńca
Biedrzeniec ma działanie przeciwzapalne, rozkurczowe, moczopędne, wiatropędne, przeciwpasożytnicze, bakteriobójcze. Dodatkowo wzmacnia organizm. Dzięki właściwościom wykrztuśnym, sekretolitycznym, przeciwkaszlowym i rozkurczowym zwalcza kaszel, ból gardła i chrypkę, stosowany jest w nieżytach oskrzeli, kokluszu i astmie. Ponadto pobudza naturalne mechanizmy wydzielnicze błon śluzowych. Olejku anyżowego używa się do inhalacji. Biedrzeniec usprawnia proces trawienia oraz pomaga zwalczyć zaparcia, bóle żołądka spowodowane przejedzeniem i wzdęcia. Łagodzi napady kolki, pobudza laktację, poprawia pamięć. Używa się go w zapaleniu pęcherza moczowego, kamicy moczowej i dnie. Wykorzystywany jest też do sporządzania płukanek łagodzących stany zapalne jamy ustnej i gardła. Antyspazmatyczne właściwości anyżu łagodzą bóle menstruacyjne.
Jak przygotować napar z owoców biedrzeńca do picia? Należy w szklance wrzącej wody gotować przez 10–15 minut łyżkę suszonych owoców biedrzeńca. Następnie napój trzeba odcedzić i spożywać dziennie 1,5 szklanki.
Przeciwwskazania i skutki uboczne stosowania biedrzeńca
Mimo pozytywnego wpływu na zdrowie biedrzeniec nie powinien być stosowany przez dzieci poniżej 12. roku życia i kobiety w ciąży. Biedrzeniec uważany jest za bezpieczną roślinę zarówno do zewnętrznego, jak i wewnętrznego stosowania, jednakże w przypadku nadmiernego spożycia może spowodować wzrost temperatury ciała, duszności i niekorzystnie wpływa na nerki.
Kiedy warto leczyć się ziołami? Dowiesz się tego z filmu:
Jak przygotować syrop z biedrzeńca anyżu i nalewkę biedrzeńcową?
Do 1 l gotującej się wody należy dodać 7 łyżeczek nasion biedrzeńca anyżu i gotować na małym ogniu, aż do wyparowania około połowy płynu. Po tym czasie miksturę odcedza się i dodaje 3 łyżki miodu. Syrop powinno się spożywać 2–3 razy dziennie po 2 łyżki. Zalecany jest przy uciążliwym kaszlu oraz na dolegliwości żołądkowo-jelitowe.
Nalewkę z biedrzeńca uzyskuje się dzięki zalaniu 100 g świeżego lub suchego korzenia biedrzeńca 300–500 ml alkoholu 60–70%. Miksturę odstawia się na 14 dni, przefiltrowuje i zażywa 2–3 razy dziennie po 5 ml.
Bibliografia:
1. Hlava B., Lanska D., Rośliny przyprawowe, Warszawa, PWRiL, 1983.
2. Mazerant-Leszkowska A., Mała księga ziół, Warszawa, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1990.
3. Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M., Flowering plants and pteridophytes of Poland : a checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski, Kraków, Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002.
4. Cavelius A.A., Zioła w medycynie naturalnej, Bremen, MAK Verlag GmbH, 2005.
