Glukoza to podstawowy substrat energetyczny człowieka. Pozyskiwana jest z pożywienia i stanowi niezbędny związek do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Kto powinien zbadać poziom glukozy?
Oznaczanie poziomu glukozy we krwi jest obligatoryjnym badaniem chorych na cukrzycę, a także osób, u których ryzyko zachorowania na tę jednostkę chorobową jest większe niż u ogółu społeczeństwa. Należą tu osoby obciążone rodzinnie cukrzycą, a także osoby otyłe. Lekarz może zlecić badanie glukozy we krwi, gdy pojawią się u pacjenta niepokojące objawy, takie jak:
- nadmierne pragnienie,
- osłabienie,
- uporczywe infekcje,
- pogorszenie samopoczucia ogólnego,
- duże ilości oddawanego moczu.
Są to objawy sugerujące wysoki poziom cukru we krwi. Poziom glukozy we krwi nie może być również za niski. Niepokojące objawy, wskazujące na zbyt duży spadek glukozy, to: nasilony głód, osłabienie, uczucie wewnętrznego niepokoju, wzmożona częstotliwość akcji serca, drżenia, nadmierna senność, zaburzenia widzenia.
Przyczyny podwyższonego poziomu glukozy we krwi
Istnieje kilka przyczyn wzrostu poziomu glukozy we krwi, jednak przede wszystkim należy pamiętać, że oznaczanie jej poziomu służy rozpoznawaniu cukrzycy. Cukrzyca jest chorobą wynikającą z niedoboru insuliny lub oporności tkanek organizmu na ten hormon. Insulina produkowana jest przez trzustkę, a jej zadaniem jest zwiększanie wykorzystania glukozy przez mięśnie, tkankę tłuszczową czy wątrobę. Im wyższy poziom insuliny, tym niższy poziom glukozy we krwi. W cukrzycy upośledzone jest wydzielanie lub działanie insuliny wobec czego nie ma wymienionych efektów.
Zobacz nasz film i dowiedz się jak zdiagnozować cukrzycę
Wzrost poziomu glukozy we krwi może wystąpić również w ciąży. Jest to przejściowe zjawisko pod wpływem zmian hormonalnych. Nie występuje u wszystkich kobiet, jednak ciąża jest stanem do niego predysponującym. Może stanowić zagrożenie dla życia płodu. Poza cukrzycą poziom glukozy wzrasta niekiedy w nadczynności tarczycy, nadczynności nadnerczy, a także w chorobach trzustki, jak mukowiscydoza, nowotwory, zapalenia.
Przyczyny niskiego poziomu glukozy na czczo
Wynik glukozy poniżej normy nie oznacza nic dobrego. Hipoglikemia, czyli stan obniżenia poziomu glukozy we krwi, jest stanem zagrożenia życia. Może pojawić się na skutek nieprawidłowej terapii cukrzycy, czyli np. przedawkowania insuliny bądź niedopilnowania przyjmowanych posiłków przy podawaniu insuliny. Innymi jednostkami chorobowymi wpływającymi na rozwój hipoglikemii są niedoczynność nadnerczy, guz nowotworowy wydzielający insulinę. Spadek poziomu glukozy na czczo może również być powikłaniem przebytych operacji żołądka.
Wykonanie badania glukozy
Stężenie glukozy określa się po pobraniu niewielkiej ilości krwi żylnej. Do oznaczenia diagnostycznego nie używa się glukometrów, tylko normalnego pobrania krwi z żyły łokciowej. Badanie glukozy wykonuje się na czczo. Początkowo jednak celem diagnostyki cukrzycy oznacza się glikemię przygodną, niezależnie od pory dnia i posiłku. Nie ma żadnych przeciwwskazań do wykonania tego badania. Prawidłowy wynik glukozy we krwi, czyli norma glukozy na czczo, wynosi od 70 do 99 mg% (3,9–5,5 mmol/l).
Interpretacja wyników badania glukozy
Jeśli wynik glukozy jest poniżej normy, wskazuje na hipoglikemię. Jest ona stanem zagrożenia życia, w związku z tym wymaga jak najszybszej interwencji lekarskiej i rozpoznania przyczyny.
Wzrost poziomu glukozy przygodnej powyżej 200 mg% z towarzyszącymi objawami nadmiaru poziomu glukozy upoważnia do rozpoznania cukrzycy. Jeśli jest niższy, wykonuje się pomiar glikemii na czczo. Badania poziomu glukozy na czczo mają następującą interpretację:
- wynik poniżej 100 mg% – kontrola ponowna glukozy we krwi na czczo po roku,
- wynik pomiędzy 100 a 126 mg% – oznacza nieprawidłowy poziom glukozy na czczo i należy wykonać doustny test tolerancji glukozy,,
- wynik powyżej 126 mg% wymaga powtórnego badania i jeśli wtedy wynik również jest wyższy niż 126 mg%, należy rozpoznać cukrzycę.
Doustny test tolerancji glukozy
Test tolerancji glukozy, inaczej doustny test tolerancji glukozy (OGTT – oral glucose tolerance test), jest badaniem wykonywanym u osób z nieprawidłowym wynikiem glukozy na czczo i objawami sugerującymi cukrzycę. Stanowi również badanie przesiewowe u kobiet w ciąży, by wykluczyć rozwijającą się cukrzycę ciążową. Badanie wykonywane jest zawsze na czczo, co najmniej 8 godzin po ostatnim posiłku. Na początku badania pobiera się krew żylną, a następnie zleca pacjentowi wypicie 75 g glukozy, którą rozpuszcza się w około 250–300 ml wody. Zaleca się, by wypić ten roztwór maksymalnie w ciągu 5 minut. Po 2 godzinach (czasem również dodatkowo po godzinie), bada się ponownie poziom glukozy we krwi. W czasie tych 2 godzin absolutnie nie wolno chodzić, jeść, pić, palić. Osoba badana powinna czas spędzić w spoczynku, w poczekalni laboratorium, w którym wykonuje test. Wyniki badań testu obciążenia glukozą interpretuje się następująco:
- poziom glukozy w 120 minucie testu wynosi < 140 mg% (7,8 mmol/l) – norma,
- poziom glukozy we krwi w 120 minucie po wypiciu roztworu wynosi między 140 a 199 mg% (7,8–11,1 mmol/l) – nietolerancja węglowodanów, czyli stan przedcukrzycowy (duże zagrożenie glukozą),
- poziom glukozy w 120 minucie testu wynosi 200 mg% (11,1 mmol/l) lub powyżej – cukrzyca.
Dlaczego kobiety w ciąży powinny badać poziom glukozy we krwi? Zobacz nasz film i poznaj opinię eksperta
