Arteriografia to technika diagnostyczna polegająca na uzyskaniu obrazu wewnętrznego światła naczyń tętniczych. Niektóre odmiany badania pozwalają na ilościowe określenie przepływu krwi przez kluczowe odcinki tętnic. Umożliwia to zaplanowanie właściwego, często inwazyjnego, leczenia.
Arteriografia klasyczna – przebieg badania
Arteriografia klasyczna wykonywana jest za pomocą aparatu rentgenowskiego. Do badanego naczynia podaje się substancję kontrastową, która uwidacznia się na zdjęciach zdecydowanie lepiej niż naczynie wypełnione krwią. Obserwacja pojedynczych obrazów pozwala na analizę anatomii naczyń krwionośnych. Seria zdjęć wykonanych w odpowiednich odstępach czasu umożliwia analizę prędkości przepływu krwi przez naczynia, miąższ narządu i odpływ do naczyń żylnych.
Aby kontrast podać wybiórczo do właściwej tętnicy, do naczynia w innej okolicy (do którego dostęp uzyskuje się przezskórnie) wprowadza się cewnik. Dzięki właściwemu kształtowi oraz odpowiedniej manipulacji lekarz może wsunąć jego zakończenie do początkowego odcinka którejś z badanych tętnic (np. szyjnych, mózgowych albo nerkowych) i wstrzyknąć kontrast, tak by rozprzestrzeniał się tylko w tym naczyniu i w jego odgałęzieniach. Miejscem wprowadzenia cewnika przez skórę jest najczęściej tętnica biodrowa lub promieniowa.
Polecamy: Miażdżyca aorty – przyczyny, objawy i leczenie. Czym jest blaszka miażdżycowa?
Arteriografia – nowoczesne metody obrazowania tętnic
Klasyczna arteriografia jest wykonywana coraz rzadziej. Zastępują ją nowocześniejsze metody, pozwalające na uzyskanie szczegółowych informacji na temat przepływów krwi i trójwymiarowych obrazów naczyń oraz otaczających je struktur.
Angio-TK (tomografia komputerowa) bazuje na tych samych zasadach, co klasyczne badanie. Po podaniu kontrastu wykonuje się obrazowanie tomografem, który pozwala na obserwację przepływu w czasie rzeczywistym i składanie obrazów w trójwymiarowy model.
Badaniami, które nie wymagają używania kontrastu i nie narażają chorego na promieniowanie rentgenowskie, są angio-MR (rezonans magnetyczny) i ultrasonografia dopplerowska.
Pierwsza z metod wykorzystuje pole magnetyczne, a druga fale akustyczne o częstotliwościach ultradźwiękowych. Angio-MR pozwala na trójwymiarowe pokazanie przepływów i objętości krwi docierającej do konkretnych miejsc narządów. Ultrasonografia dopplerowska wykorzystuje efekt zmiany częstotliwości fali odbitej od poruszającego się obiektu. Skomplikowane algorytmy umożliwiają obliczenie prędkości i objętości krwi przepływającej przez badane naczynie. Wynik może być podawany w formie liczbowej albo graficznej dwu- lub trójwymiarowej. Kierunki i prędkości krążenia krwi są przez niektóre urządzenia pokazywane w formie mapy barwnej.
Arteriografia – zastosowanie
Arteriografia pozwala na określenie anatomii i parametrów hemodynamicznych badanych tętnic. Na tej podstawie można wnioskować, czy zaopatrywany przez te tętnice narząd jest prawidłowo ukrwiony i może właściwie funkcjonować.
Arteriografia pozwala na wychwycenie następujących zmian:
- blaszki miażdżycowe i inne anomalie ściany naczynia,
- zwężenia naczyń (wynikające z miażdżycy, zmian urazowych lub z ucisku z zewnątrz, np. przez guz nowotworowy),
- istnienie anomalii rozwojowych naczyń (nietypowa budowa, przebiegi, zakres ukrwienia),
- określenie unaczynienia nowotworów przed podjęciem decyzji o ich usunięciu,
- zaburzenia przepływu w zmienionym chorobowo naczyniu,
- stwierdzenie zmian struktury narządów, które upośledzają krążenie (np. zmiany zapalne lub marskość).
Jeśli badanie wskazuje na krytyczne zmniejszenie przepływu w tętnicy, grożące zawałem zaopatrywanego narządu, na podstawie arteriografii lekarz może podjąć decyzję o wytworzeniu obejścia zwężonego odcinka (by-pass) lub rekanalizacji naczynia. Udrożnienie wykonuje się w dwóch etapach: balonikowania (rozszerzenia naczynia dopompowywanym balonikiem) i założenia stentu – metalowej „sprężynki”, wprowadzanej do naczynia i uniemożliwiającej jego ponowne zwężenie.
Arteriografia – przykłady wykorzystania
Arteriografia jest metodą określania zmian w obrębie następujących narządów:
- mózg – diagnostyka udarów niedokrwiennych lub krwotocznych, miejsc przewlekłego niedokrwienia oraz tętniaków tętnic mózgowych (zagrażających krwotokiem podpajęczynówkowym),
- nerki – obserwacja zaburzeń rozwojowych naczyń i narządów, określenie przepływów krwi w przypadkach niewydolności nerek,
- tętnice kończyn – badanie zmian niedokrwiennych w miażdżycy, zespołach naczyniowych (np. choroba Bürgera – zakrzepowo-zatorowe zapalenie naczyń), określenie zakresu zmian pourazowych.
Do wysokospecjalistycznych badań angiograficznych należą ponadto koronarografia – badanie tętnic wieńcowych serca oraz angiografia dna oka (wykonywana za pomocą fluoresceiny lub indocyjaniny). Ta ostatnia technika wykorzystuje jeszcze inne zjawisko – fluorescencji kontrastu przy stymulacji odpowiednim światłem. Wykonane w takim oświetleniu zdjęcie dna oka pozwala na szczegółowe oglądanie naczyń siatkówki.
Współczesne techniki badania przepływów tętniczych i anatomii naczyń są cennym uzupełnieniem diagnostyki stanów przewlekłych, a w niektórych przypadkach (udary, zawały, podejrzenie zatoru) również w sytuacjach nagłych. Pozwalają na szybką interwencję ratującą życie albo na wybór właściwej techniki operacyjnej.
