Anoreksja (inaczej jadłowstręt psychiczny) wyraża się w patologicznym dążeniu do redukcji wagi. Osoby cierpiące na tę chorobę mają zaburzony obraz własnego ciała. Przekonane są o swojej nieatrakcyjności, którą przypisują zbędnym kilogramom. Proces odchudzania kontynuują pomimo coraz większej niedowagi.
Epidemiologia anoreksji
Anoreksję diagnozuje się u około 1–2% osób dorosłych i u 4–5% młodzieży rasy białej. Jadłowstręt psychiczny w 75% przypadków rozwija się przed 25 rokiem życia, a jego pierwsze objawy przypadają na okres adolescencji (14–18 rok życia). Anoreksja może jednak dotknąć osoby w każdym wieku. Kilkukrotnie częściej zapadają na nią kobiety, choć odnotowano też wiele przypadków zachorowań u mężczyzn, zwłaszcza u nastolatków.
Pierwsze objawy anoreksji
Początki anoreksji mają niespecyficzne objawy, więc łatwo je przeoczyć. Choroba może rozwijać się u osoby o znacznej nawet nadwadze, w przypadku której intensywne wysiłki zmierzające do utraty nadmiarowych kilogramów nie budzą niepokoju. Przeciwnie, w związku z obowiązującą modą na „bycie fit” i kultem szczupłej sylwetki, spotykają się zwykle z aprobatą środowiska. Za początkowe objawy anoreksji uznaje się:
- koncentrację uwagi na własnym wyglądzie,
- znaczące ograniczenie wartości energetycznej posiłków,
- wykluczanie z diety określonych produktów,
- wyrzuty sumienia pojawiające się po spożyciu obfitszego posiłku czy „zakazanego” produktu.
Do wczesnych objawów jadłowstrętu psychicznego zwykle dołączają inne zachowania. Osoby dotknięte chorobą podejmują intensywne treningi. Unikają sytuacji, w których mogłyby ulec pokusie spożycia nazbyt obfitego posiłku – omijają restauracje, unikają spotkań z rodziną i przyjaciółmi, którym towarzyszy wspólne jedzenie. Choć anorektycy zadowoleni są z postępującej redukcji masy ciała, mniej lub bardziej świadomie starają się ukryć swoją chorobę, co dodatkowo staje się powodem do unikania towarzystwa przy posiłkach. Chorzy, którzy schudli ponad miarę, mają też skłonność do ukrywania sylwetki pod luźną odzieżą.
Czytaj także: Zaburzenia odżywiania a pandemia. Ekspertka: „Nasilenie objawów wynika ze stresu i tłumienia emocji"
Jakie są objawy anoreksji w zaawansowanym stadium?
Jadłowstręt psychiczny diagnozuje się zwykle w zaawansowanym stadium, kiedy BMI (współczynnik określający stosunek masy ciała do wzrostu – kg/m2) chorego spada poniżej normy (u dorosłych niedowagę oznacza BMI <18,5). O anoreksji można mówić wówczas, gdy niedowadze towarzyszą następujące symptomy:
- silny lęk przed przybraniem na wadze i zadowolenie z jej spadku,
- nieprawidłowa ocena własnej wagi i sylwetki (subiektywne przeświadczenie, że wciąż ma się zbyt obfite kształty),
- ignorowanie uwag bliskich dotyczących nadmiernego spadku wagi,
- dyskretne chowanie czy wypluwanie podanego pokarmu,
- natręctwa takie, jak nieustanne ważenie się czy przeglądanie w lustrze,
- utrzymywanie ścisłej diety pomimo postępującego wychudzenia,
- uprawianie intensywnych ćwiczeń fizycznych.
Wyróżnia się dwa typy anoreksji – restrykcyjny i bulimiczny. Powyżej wymienione symptomy charakteryzują pierwszy z nich. W obrazie drugiego schorzenia dodatkowo pojawiają się epizody przejadania się. W związku z tym charakterystycznym objawem anoreksji bulimicznej jest częste zażywanie środków przeczyszczających i moczopędnych oraz prowokowanie wymiotów.
Niezależnie od pogarszającego się stanu osób cierpiących na anoreksję, nie dostrzegają one swojego problemu i nie zgłaszają postępujących kłopotów ze zdrowiem.
Czytaj także: Anoreksja i bulimia. Czym się różnią, jak je rozpoznać? Konsekwencje chorób
Późne konsekwencje anoreksji
Anoreksja to choroba wyniszczająca organizm i psychikę. Początkowo może wiązać się z dobrym nastrojem i satysfakcją, jaką przynosi stopniowy spadek wagi, ale z czasem niedożywienie powoduje zmiany zachowania. W około 70% przypadków zaburzenia działaniu ośrodkowego układu nerwowego prowadzą do depresji. Innym psychicznym objawem anoreksji jest stopniowa izolacja od otoczenia, pogorszenie relacji z bliskimi.
Bardzo niebezpieczne są somatyczne powikłania jadłowstrętu psychicznego, wynikające ze skrajnie niedoborowej diety. Lista fizycznych objawów anoreksji w jej późnym stadium obejmuje:
- problemy z koncentracją, pamięcią,
- przewlekłe zmęczenie,
- zanik kory mózgowej,
- zaburzenia hormonalne, które mogą skutkować zanikiem menstruacji u kobiet, u mężczyzn objawiać się spadkiem potencji, u dzieci i młodzieży – zatrzymaniem wzrostu i dojrzewania płciowego, u wszystkich chorych – zmianami w zakresie stężenia insuliny, kortyzolu czy hormonów tarczycy,
- zaburzenia termoregulacji,
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego – bóle brzucha, stany zapalne przełyku, żołądka, wzdęcia, zaparcia,
- zaburzenia rytmu serca, ciśnienia krwi,
- niedokrwistość, niedokrzepliwość,
- osteoporozę i osteopenię,
- wypadanie włosów, łamliwość paznokci.
Anoreksja cechuje się najwyższą śmiertelnością spośród wszystkich zaburzeń o podłożu psychicznym. Umiera około 10% chorych – większość w następstwie powikłań głodzenia się. Co trzecia osoba z tej grupy odbiera sobie życie.
Bibliografia:
- A. Bilikiewicz, Zaburzenia odżywiania się, [w:] „Psychiatria: podręcznik dla studentów medycyny”, red. A. Bilikiewicz, Warszawa 2006, s. 383–386.
- B. Józefik, Anoreksja i bulimia psychiczna, Kraków 1996.
- E. Bator, M. Bronkowska, D. Ślepecki, J. Biernat, Anoreksja – przyczyny, przebieg, leczenie, „Nowinki Lekarskie”
zobacz film: Anoreksja
