Agnozja wiąże się z brakiem umiejętności rozpoznawania otaczających przedmiotów, jednak może przebiegać w różny sposób i dotyczyć różnych bodźców. Chociaż w obiegowej opinii łączona jest z problemami psyczicznymi, wynika z uszkodzeń płata ciemieniowego mózgu i nie wpływa na inne obszary życia.
Czym jest agnozja?
Termin agnozja (z greckiego nieświadomość, nieznajomość) został wprowadzony przez Zygmunta Feuda. Osoby cierpiące na zaburzenia tego typu skarżą się na poważne zaburzenia czuciowe, a także trudność w interpretowaniu bodźców i obiektów. Jest to niezależne od tego, czy przedmiot jest choremu znany czy zupełnie obcy. Możliwe jest mylenie bodźców z poznanymi wcześniej oraz błędne postrzeganie otoczenia. Do choroby doprowadza zazwyczaj uszkodzenie płatów ciemieniowych mózgu – może się pojawiać w wyniku urazów, przebytych chorób nowotworowych i innych uszkodzeń tego organu. Samym problemem nie jest jednak brak umiejętności odbierania bodźców (receptory są rozwinięte), ale ich reinterpretacja w określonych częściach mózgu. Choroba wynika z uszkodzenia okolic kory mózgowej.
Rodzaje agnozji
Agnozja może dotyczyć różnych zmysłów. Najczęściej wyróżniamy trzy rodzaje choroby. Są to:
1 Agnozja wzrokowa – jest zwykle związana z uszkodzeniem płatów potylicznych mózgu. Chory ma problemy z odróżnianiem i nazywaniem widzianych obiektów. Wyróżnia się jej następujące podtypy:
- agnozję przedmiotów – wiąże się z brakiem umiejętności rozpoznawania przedmiotów. Chorzy nie potrafią ich odwzorowywać, opisywać, wytłumaczyć ich zastosowania;
- agnozję kolorów – pacjenci mają problemy z rozróżnianiem kolorów, ich nazywaniem i opisywaniem. W niektórych przypadkach mogą zachować zdolność odróżniania odcieni, w innych chorzy postrzegają wszystko jedynie w odcieniach szarości;
-
apercepcyjną agnozję wzrokową – pacjenci nie potrafią postrzegać obiektów jako całości i ich odtwarzać;
- asocjacyjną agnozję wzrokową – chorzy mają trudności z rozróżnianiem obiektów prezentowanych wzrokowo, jednak zachowują zdolność ich określania za pomocą innych zmysłów oraz kopiowania rysunków;
-
prozopagnozję (agnozję twarzy) oznaczającą brak umiejętności rozpoznawania twarzy osób znajomych, a czasami także własnego odbicia w lustrze. Może wiązać się z zaburzonym postrzeganiem niektórych przedmiotów oraz brakiem umiejętności odróżniania obiektów przypisywanych do jednej kategorii (np. zwierząt);
- zespół pomijania stronnego – objawem choroby jest brak reakcji na bodźce pojawiające się po stronie przeciwnej do uszkodzonego obszaru w mózgu. Czasami dochodzą do tego problemy z posługiwaniem się jedną parą kończyn lub odczuwaniem bodźców po stronie przeciwnej (allestezja). Niektórzy chorzy w pełni ignorują jedną ze stron i nie odbierają żadnych bodźców w niej umiejscowionych;
- agnozję ciała – chorzy nie potrafią definiować i odnajdywać części własnego ciała;
2 Agnozja słuchowa wiąże się z mylnym odbieraniem bodźców dźwiękowych, w tym mowy, dźwięków, tonów, melodii. Często jest związana z uszkodzeniem płatów skroniowych. Pacjenci nie potrafią odtwarzać dźwięków (stąd częste problemy z mową), nie obserwuje się jednak u nich afazji albo innych zaburzeń. W niektórych przypadkach charakterystyczne jest pełne nierozróżnianie dźwięków otoczenia, w innych jest ono ograniczone. Często towarzyszy mu także amuzja – niezdolność do oceny cech dźwięków oraz brak umiejętności ich odwzorowywania.
3 Agnozja dotykowa – chorzy nie potrafią rozpoznawać przedmiotów za pomocą dotyku, posiadają jednak w pełni rozwinięte sensory oraz intelekt. Problem polega na braku umiejętności prawidłowego odczytywania bodźców dotykowych.
Agnozja – leczenie
Sama choroba ma wiele postaci i mogą na nią wpływać różne czynniki. Właściwa terapia agnozji powinna być do nich dostosowana i – jeżeli takie istnieją – uwzględniać pozbycie się konkretnego czynnika chorobotwórczego. W łagodnych formach agnozji wykorzystuje się farmakoterapię, w tym preparaty pochodzenia naturalnego, zawierające m.in. żeń-szeń i miłorząb japoński – pomagają ograniczyć proces dalszego uszkadzania komórek mózgu i stabilizują sytuację chorego. W bardziej rozwiniętych formach agnozji wykorzystuje się przede wszystkim specjalistyczne leczenie logopedyczne. W niektórych przypadkach możliwe jest usunięcie czynnika, który wywołuje agnozję. Dotyczy to zwłaszcza udarów i chorób nowotworowych mózgu. Stosuje się wtedy leczenie operacyjne. Terapia agnozji jest długa i żmudna, może jednak przynosić bardzo dobre efekty – najważniejsza okazuje się właściwa motywacja chorego oraz jego otoczenia.
