Żywienie dojelitowe to dostarczanie wszystkich niezbędnych substancji odżywczych z pominięciem jamy ustnej, gardła, przełyku i niekiedy żołądka. Pozwala to na ominięcie niewydolnego lub uszkodzonego odcinka układu pokarmowego.
Żywienie dojelitowe – założenia
Człowiek do prawidłowego funkcjonowania organizmu potrzebuje odpowiedniej ilości kalorii i wody, a także witamin, mikro- i makroelementów. Kiedy górna część układu pokarmowego jest uszkodzona, gryzienie pokarmów, ich przełykanie i trawienie w żołądku staje się niemożliwe. Wszystkich składników należy dostarczać albo pozajelitowo (czyli dożylnie), albo bezpośrednio do przewodu pokarmowego – poniżej miejsca objętego chorobą. W innym wypadku organizm zużywa zgromadzone wcześniej zasoby kosztem różnych tkanek (głównie mięśni), co w krańcowych sytuacjach prowadzi do pojawienia się objawów wyniszczenia.
Wskazania do stosowania żywienia dojelitowego
Żywienie dojelitowe jest metodą często stosowaną w chirurgii ogólnej, urazowej oraz w onkologii. Wskazaniami do zakładania drenów i prowadzenia karmienia dojelitowego są np. zabiegi operacyjne, takie jak:
- chirurgia rekonstrukcyjna twarzoczaszki,
- operacje przełyku i inne zabiegi w obrębie śródpiersia tylnego,
- częściowa lub całkowita resekcja żołądka.
Częstą przyczyną wdrożenia żywienia dojelitowego są nowotwory wywodzące się z gardła, przełyku, żołądka, krtani lub płuca, które zaburzają pasaż pokarmów z jamy ustnej do jelit.
Wdrożenie żywienia dojelitowego może być niezbędne doraźnie, ze wskazań takich jak:
- długotrwała utrata świadomości,
- oparzenia i urazy jamy ustnej, gardła, przełyku,
- niektóre przypadki radio-i chemioterapii nowotworów,
- wyniszczenie.
Żywienie dojelitowe – przygotowanie chorego
Doraźne odżywianie może być prowadzone w formie kroplówki. Ograniczeniem tej formy żywienia jest konieczność podawania wszystkich preparatów w postaci przygotowanych przemysłowo roztworów lub emulsji. Dla chorego lepszym rozwiązaniem jest możliwość wykorzystania naturalnych pokarmów, które zapewnią całą gamę niezbędnych substancji odżywczych.
Najczęstszą postacią przygotowania chorego do żywienia dojelitowego jest gastrostomia. Jeśli jest to możliwe, wykonuje się ją przezskórnie, korzystając z wprowadzonego do żołądka endoskopu. Taką metodę wykonania przetoki określa się mianem PEG – od skrótu angielskiej nazwy tej metody (percutaneous endoscopic gastrostomy). Po przekłuciu ściany żołądka i powłok wprowadza się do niego cewnik, przez który można podawać zmiksowane, półpłynne pożywienie. Jeśli użycie endoskopu nie jest możliwe, zabieg wykonuje się przy użyciu klasycznej techniki chirurgicznej. Cewnik może być założony do początkowego odcinka jelita cienkiego.
Po założeniu drenu do żywienia dojelitowego chory uczy się przygotowywać pokarm do podania, utrzymywać drożność cewnika i pielęgnować skórę w miejscu jego wprowadzenia, by zapobiec infekcjom i odleżynom. Jeśli cewnik jest prawidłowo pielęgnowany, może służyć pacjentowi przez długi czas bez potrzeby wymiany.
Żywienie dojelitowe w warunkach domowych
Dobrze wyszkolona osoba ze stomią może samodzielnie realizować cały proces żywienia dojelitowego. W przypadku obłożnie chorych osób karmienie dojelitowe w domu pacjenta może być prowadzone przez rodzinę.
W niektórych sytuacjach stan chorego wymaga podawania pokarmów w minimalnych dawkach jednorazowych, w sposób niemal ciągły. Do utrzymania właściwego tempa wlewów stosuje się wówczas pompę do żywienia dojelitowego.
Standardy żywienia dojelitowego i pozajelitowego
Żywienie dojelitowe nie wymaga stosowania specjalistycznych preparatów – można wykorzystać normalne, przygotowane dla całej rodziny pokarmy, które podaje się w postaci półpłynnej. Dieta powinna być oczywiście urozmaicona i zrównoważona.
O wiele bardziej skomplikowanym procesem jest żywienie pozajelitowe. Jego standardy zmuszają do:
- stosowania preparatów sterylnych, przygotowanych w warunkach laboratoryjnych,
- zapobiegania infekcjom i powikłaniom zakrzepowym,
- utrzymywania aseptyki przy podawaniu substancji odżywczych do dużych naczyń krwionośnych,
- precyzyjnego doboru ilości poszczególnych elementów odżywczych.
Zarówno w przypadku żywienia dojelitowego, jak i dożylnego niezbędne jest dostosowanie wartości kalorycznej dostarczanych choremu substancji do aktualnego zapotrzebowania energetycznego. Jest ono związane z poziomem aktywności, przebiegiem choroby oraz stanem ogólnym chorego (np. nadwaga albo wyniszczenie).
Jak zbudowany jest układ pokarmowy? Dowiesz się tego z filmu:
Żywienie dojelitowe – powikłania
Powikłania żywienia dojelitowego można podzielić na wczesne – pojawiające się w okresie zakładania drenu – i późne, występujące w trakcie jego późniejszego użytkowania.
Najczęściej spotyka się:
- zakażenia związane z zabiegiem,
- przypadkowe uszkodzenie okolicznych narządów i związane z tym krwawienia lub zapalenie otrzewnej,
- powikłania zakrzepowo-zatorowe,
- zakażenia powłok w okolicy wkłucia,
- niedrożność lub wyrwanie cewnika.
Niezależnie od możliwych powikłań żywienie dojelitowe zapewnia chorym możliwość długiego przeżycia i powrotu do aktywnego funkcjonowania.
