Życie psychiczne zdrowych osób jest spójne i podlega kontroli świadomości. W przypadku zaburzeń dysocjacyjnych następuje rozpad związków pomiędzy poszczególnymi funkcjami osobowości. Człowiek traci kontrolę nad swoim zachowaniem, nie będąc świadomym tego faktu. U chorego może dojść do zmiany cech charakteru, utraty wspomnień czy zaniku czucia. Reakcje te wiążą się w czasie z wydarzeniami traumatycznymi i działają na zasadzie blokady poznawczej, nazywanej wyparciem. Silne, trudne do zaakceptowania przeżycia zostają przekształcone w objawy somatyczne i w ten sposób nie zostają dopuszczone do świadomości chorego. Zaburzenia konwersyjne pojawiają się nagle i zwykle równie niespodziewanie ustępują. Zazwyczaj trwają od kilku dni do kilku miesięcy.
Przyczyny zaburzeń dysocjacyjnych
- miały traumatyczne doświadczenia w dzieciństwie,
- mają inne zaburzenia osobowości (osobowość lękliwa, histrioniczna, borderline),
- doznały silnych urazów fizycznych,
- cierpią na depresję lub stres pourazowy,
- mają poważne zaburzenia somatyczne (np. odżywiania, snu)
- nadużywają środków psychoaktywnych,
- doznały uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego.
Zaburzenia dysocjacyjne - rodzaje i objawy
Mechanizmy obronne to naturalne strategie ludzkiego umysłu, z których każdy na co dzień nieświadomie korzysta. Chronią jednostkę przed informacjami i doświadczeniami, których nie potrafi ona zinternalizować. Mogą to być stresujące wydarzenia albo komunikaty sprzeczne z jej obrazem własnego "ego". Dysocjacja to reakcja adaptacyjna, która uaktywnia się pod wpływem sytuacji bardzo traumatycznych, takich jak: śmierć bliskich, wojna, wykorzystanie seksualne, katastrofa lub przemoc psychiczna. Badania wskazują, że zaburzenia dysocjacyjne mogą wystąpić także u osób, które:Zaburzenia dysocjacyjne, w zależności od rodzaju, mają rozmaite objawy. Ich wspólną cechą jest brak somatycznej przyczyny, czyli dysfunkcji ciała. Podłoże dysocjacji ma zawsze charakter psychogenny. Najczęściej jest reakcją na silny stres.
Amnezja dysocjacyjna polega na selektywnej niepamięci bieżących, ważnych, ale traumatycznych wydarzeń. Zwykle towarzyszy jej lęk, poczucie zagubienia i smutek. Jej zakres może zmieniać się z dnia na dzień.
Fuga dysocjacyjna to stan uogólnionej amnezji, obejmujący także tożsamość jednostki, podczas którego zachowana jest normalna sprawność umysłowa i życiowa aktywność (higiena osobista, interakcje z ludźmi itd.). Objawem fugi jest potrzeba podróży, którą chory często realizuje, wybierając się na pozornie celową wyprawę poza okolicę znaną z codziennej rutyny. Okres fugi pokryty jest niepamięcią.
Osłupienie dysocjacyjne objawia się znacznym ograniczeniem lub całkowitym brakiem ruchów dowolnych, a także brakiem jakiejkolwiek reakcji na takie bodźce, jak światło, hałas lub dotyk. Osoba z tym typem zaburzenia zastyga w bezruchu, a napięcie mięśniowe, oddech czy ruchy gałek ocznych wskazują na to, że nie śpi i jest przytomna.
Dysocjacyjne zaburzenia ruchu to czasowy, rzekomy niedowład lub porażenie, np. kończyn, narządu mowy. Chory może mieć problem z poruszaniem się, utrzymaniem równowagi, koordynacją ruchów, opanowaniem drżenia ciała czy wydobyciem głosu.
Drgawki dysocjacyjne to bezładne ruchy, które są podobne do napadów padaczkowych. W odróżnieniu od nich zwykle nie skutkują uszkodzeniami ciała i można je przerwać silnym bodźcem.
Dysocjacyjne znieczulenia i utrata czucia zmysłowego to zaburzenia recepcji bodźców - częściowa utrata czucia, widzenia, słuchu, węchu lub smaku. Granice znieczulonych obszarów nie pokrywają się z anatomicznymi strefami unerwienia, lecz z wyobrażeniami chorego o funkcjonowaniu jego ciała.
Trans i opętanie polegają na przejściowej utracie pełnej orientacji w otoczeniu i poczucia własnej tożsamości. Chory zachowuje się tak, jakby został owładnięty przez inną osobowość. Obserwuje się u niego schematyczność ruchów, pozycji ciała, wypowiedzi oraz zawężenie świadomości do kilku aspektów najbliższego środowiska.
Zaburzenie dysocjacyjne tożsamości to rzadki przypadek konwersji, w którym u chorego dochodzi do pojawienia się dwóch (lub więcej) osobowości, przy czym w danym momencie ujawnia się tylko jedna z nich. Zwykle przejawiają one skrajnie różne cechy. Mają odrębne wspomnienia, preferencje, zachowania, często także inny wiek, płeć czy iloraz inteligencji. Osobowości najczęściej nie mają do siebie nawzajem dostępu, a przejście od jednej do drugiej następuje nagle i nieprzewidywanie.
Leczenie zaburzeń dysocjacyjnych
Leczenie zaburzeń dysocjacyjnych trzeba poprzedzić dokładną diagnostyką neurologiczną w celu wykluczenia somatycznego podłoża objawów. Należy także wyłączyć możliwość współistnienia innych zaburzeń psychicznych (np. schizofrenii, depresji), które mogą dawać symptomy zbliżone do dysocjacji.
Jeśli objawy zaburzeń konwersyjnych nie ustępują samoistnie, wskazane jest podjęcie psychoterapii, dostosowanej do rodzaju dysocjacji. Ponieważ celem leczenia jest uzyskanie wglądu w przyczyny powstawania objawów chorobowych, pomocna jest w tym wypadku terapia psychodynamiczna, służąca przepracowaniu traumy chorego. Niekiedy stosuje się także leczenie farmakologiczne. Podaje się wówczas leki z grupy benzodiazepin o działaniu przeciwlękowym i uspokajającym.
