Wirusy Coxsackie dzieli się na dwie grupy – A i B – różniące się chorobotwórczością. Może wywołać wiele chorób, w tym choroby układu oddechowego, zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie wątroby, choroby gorączkowe. Grupa B może atakować mięsień sercowy i osierdzie, a grupa A częściej wywołuje zapalenia gardła czy spojówek. Jest to wirus rozpowszechniony na całym świecie, choć przede wszystkim znaczną ilość zachorowań odnotowuje się w krajach rozwijających się, gdzie warunki sanitarno-epidemiologiczne są złe. Szczególnie często wirusy Coxsackie wywołują zakażenia wśród niemowląt i dzieci, które wydalają je z kałem i są źródłem zakażenia dla innych.
Wirus Coxsackie – charakterystyka
Wirusy Coxsackie to małe wirusy należące do większej, złożonej grupy enterowirusów. Stanowią drugi po rynowirusach czynnik etiologiczny zakażeń wirusowych u człowieka. Wśród enterowirusów doszukać się można wielu rodzajów wirusów, w tym 23 serotypy wirusa Coxsackie A i 6 serotypów Coxsackie B. Wirus Coxsackie zawiera genom złożony z pojedynczej nici RNA, która jest otoczona kapsydem zawierającym cztery białka wirusowe. Nie ma lipidowej otoczki, jest oporny na działanie kwasów, w tym kwasu żołądkowego. Może przetrwać w temperaturze pokojowej przez długi czas.
Źródłami zakażenia są nosiciele bądź osoby chore. Istnieje również ryzyko zakażenia wirusem w sposób pośredni, czyli przez kontakt z zakażonymi przedmiotami. Uznaje się go za chorobę brudnych rąk. Zanieczyszczony pokarm czy woda również mogą stanowić źródło inwazji wirusa. Droga wziewna jest istotna jedynie dla Coxsackie wywołującego choroby dróg oddechowych. Wirus Coxsackie jest niebezpieczny dla kobiet w ciąży, ponieważ przechodzi do płodu przez łożysko i jest przyczyną zakażeń matczyno-płodowych.
Najczęściej do zakażeń wirusem Coxsackie dochodzi latem. Większa jest też zapadalność w krajach o klimacie tropikalnym.
Objawy zakażenia wirusem Coxsackie
Zazwyczaj zakażenia wirusem Coxsackie mają postać bezobjawową bądź charakter nieokreślonej choroby gorączkowej. Objawy poszczególnych typów zakażeń są następujące:
- Choroba gorączkowa, inaczej określana mianem letniej grypy. Jest to najczęstsza forma zakażenia. Okres wylęgania trwa do 6 dni, następnie pojawiają się gorączka, uogólnione złe samopoczucie, ból głowy. Bardzo rzadko występują objawy zakażenia układu oddechowego. Choroba ustępuje samoistnie w ciągu 4 dni;
- Choroba noworodków, występująca w pierwszych dobach po porodzie, choć na ciężkie postacie zakażenia narażone są dzieci do ukończenia 3. miesiąca. Objawy choroby przypominają posocznicę bakteryjną. Pojawiają się gorączka, drażliwość, senność. W badaniach laboratoryjnych można wykazać wysoki poziom leukocytów, małopłytkowość, wzrost aktywności enzymów wątrobowych, zwiększoną komórkowość w płynie mózgowo-rdzeniowym. Choroba może przejść w zapalenie wątroby, mięśnia sercowego, mózgu i płuc, stanowiąc poważne zagrożenie dla życia noworodka;
- Zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych może rozwinąć się zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych ma nagły początek, objawia się gorączką, dreszczami, bólem głowy, a także światłowstrętem. W badaniu fizykalnym stwierdza się dodatnie objawy oponowe, ponadto chory zazwyczaj jest senny i drażliwy. Z reguły przechodzi krótki okres gorączkowy, a po kilku dniach przerwy występują u niego kolejne objawy;
- Choroba Bornholmska, czyli tzw. diabelska grypa, obejmuje gorączkę, kłucie w klatce piersiowej (częściej u dorosłych), ból w górnej części brzucha (częściej u dzieci). Napady bólu są bardzo silne i przypominają nawet „dźganie” nożem. Trwają po 15 minut. Wraz z bólem narasta gorączka, która ustępuje wraz z napadem. Można powiedzieć, że choroba przypomina zawał serca. Objawy ustępują w ciągu kilku dni. Choroba ma najczęściej epidemiczny charakter;
- Herpangina, czyli opryszczkowe zapalenie gardła, daje objawy w postaci gorączki, bólu gardła, problemów z połykaniem, pęcherzyków na błonach śluzowych jamy ustnej i gardła. Z czasem pęcherzyki przekształcają się w nadżerki;
- Zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia występuje częściej u noworodków i małych dzieci niż u dorosłych. Pojawiają się m.in. gorączka, duszność;
- Wysypki o różnorodnym charakterze i lokalizacji.
Rozpoznanie i leczenie wirusa Coxsackie
Niektóre jednostki chorobowe wywołane przez wirusa Coxsackie można rozpoznać już na podstawie wywiadu chorobowego i badania fizykalnego. W przypadku podejrzenia zakażenia opon mózgowo-rdzeniowych konieczne jest wykonanie badania płynu mózgowo-rdzeniowego. Materiał na posiew powinno pobierać się z kilku miejsc, np. z płynu mózgowo-rdzeniowego, z krwi i kału. Coraz częściej wykorzystuje się metody reakcji polimerazy łańcuchowej (PCR).
Nie ma swoistej metody leczenia zakażeń Coxsackie. Choroba ustępuje samoistnie, nie wywołując trwałych powikłań. Stosuje się leki przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, często konieczna jest hospitalizacja, szczególnie w przypadku noworodków, niemowląt i małych dzieci. U noworodków oraz osób z zaburzeniami odporności w ciężkich zakażeniach można podać preparaty immunoglobulin z wysokimi mianami przeciwciał przeciw wirusowi wywołującemu chorobę.
