Wahania nastroju zdarzają się niemal wszystkim ludziom. W mniejszym lub większym nasileniu mogą pojawiać się w okresach stresu, przemęczenia, w obliczu życiowych problemów, a nawet pod wpływem zmiany pogody. Labilność emocjonalna pojęta jako zaburzenie ma charakter przewlekły i najczęściej jest objawem innych chorób.
Na czym polegają wahania nastroju?
Nastrój to utrzymujące się przez dłuższy czas zabarwienie emocjonalne przeżyć danej osoby. Jest ono zarówno doświadczane subiektywnie, jak i możliwe do zaobserwowania przez otoczenie. Pod jego wpływem następują określone, stosunkowo przewidywalne, reakcje na różnego rodzaju bodźce. Nastrój podlega okresowym metamorfozom, uzależnionym od zmiennych, zewnętrznych warunków życia. Jeśli jednak człowiek traci nad nimi kontrolę, a jego reakcje na bodźce stają się nieadekwatne, mówi się o wahaniach nastroju o podłożu endogennym, czyli uzależnionych od czynników wewnętrznych. Labilność emocjonalna może być związana z zaburzeniami somatycznymi lub psychicznymi. Osoby nimi dotknięte bywają drażliwe, lękowe, źle radzą sobie ze stresem, mają skłonność do impulsywnych reakcji, wybuchów złości czy płaczu. Mogą także być nadmiernie pobudliwe, bez wyraźnej przyczyny popadać w euforię. Ich entuzjazm potrafi błyskawicznie zmienić się w smutek, melancholię.
Skąd się bierze stres i kiedy nam szkodzi? odpowiedź znajdziesz w filmie:
Wahania nastroju – przyczyny
Stwierdza się wysoką korelację pomiędzy labilnością emocjonalną a różnego rodzaju zaburzeniami hormonalnymi. Mogą to być zmiany fizjologiczne, powodujące wahania nastroju w ciąży i w okresie połogu, w czasie pokwitania i menopauzy, a także w przebiegu cyklu menstruacyjnego (przeważnie towarzyszą zespołowi napięcia przedmiesiączkowego). W związku z powyższym labilność emocjonalna uznawana jest zwykle za przypadłość kobiecą. W istocie częściej występuje ona u kobiet, niemniej problem ten dotyczy obu płci. Wahania nastroju u mężczyzn mogą być spowodowane zaburzeniami poziomu testosteronu, do których dochodzi np. w okresie andropauzy. Mężczyźni także znacznie burzliwiej niż kobiety przechodzą okres dojrzewania. O ile bowiem poziom estrogenów wzrasta w tym czasie czterokrotnie w ciągu kilku lat, ilość testosteronu może powiększyć się kilkunastokrotnie w przeciągu paru miesięcy. Zmiany hormonalne, które odpowiedzialne są za labilność emocjonalną, mogą mieć także podłoże chorobowe. Przykład stanowią wahania nastroju przy nadczynności tarczycy. Pojawić się one mogą także w przebiegu innych dolegliwości lub pod wpływem stosowanej farmakoterapii.
Chwiejność emocjonalną bardzo często powodują nieprawidłowości związane z działaniem ośrodkowego układu nerwowego. Jedną z przyczyn może być brak równowagi chemicznej w mózgu, którego złożone struktury są bezpośrednio odpowiedzialne za samopoczucie człowieka. Jego patologiczną zmienność mogą spowodować na przykład nieodpowiednie stężenia neuroprzekaźników (związków chemicznych odpowiedzialnych za przenoszenie sygnałów pomiędzy komórkami nerwowymi), takich jak dopamina, noradrenalina czy serotonina. Taki stan bardzo często towarzyszy zaburzeniom lękowym, depresji. Wahania nastroju mogą być spowodowane także przez urazy mózgu, nowotwory w jego obrębie, choroby neurologiczne lub neurodegeneracyjne (np. chorobę Alzheimera).
Labilność emocjonalna towarzyszy często zaburzeniom psychicznym. Charakterystyczna jest zwłaszcza dla choroby afektywnej dwubiegunowej, gdzie fazy depresji przeplatają się z okresami manii. Wahania nastroju pojawiają się także u osób cierpiących na ADHD czy chorobę alkoholową. Problem z kontrolowaniem własnych emocji, impulsywność, napady gniewu czy skłonność do autoagresji to również typowe objawy niektórych zaburzeń osobowości – przede wszystkim osobowości chwiejnej emocjonalnie o typie borderline. O labilności emocjonalnej można mówić także w przypadku osób psychicznie zdrowych, ale poddanych permanentnemu stresowi.
Czy jedzenie może popsuć nastrój? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
Leczenie zaburzeń nastroju
Wahania nastroju to uciążliwy objaw, którego zwalczanie wymaga przede wszystkim leczenia choroby podstawowej. Postępowanie takie może zatem obejmować hormonalną terapię zastępczą (w okresie menopauzy), podawanie leków z grupy selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (w przypadku depresji) czy psychoterapię (przy zaburzeniach osobowości). Wdrożenie leczenia w każdej sytuacji wymaga konsultacji lekarskiej i prawidłowo postawionej diagnozy.
W przypadku zaburzeń nastroju wskazane jest wsparcie psychologa, psychiatry czy grupy terapeutycznej. Służy ono pogłębianiu samowiedzy, rozwijaniu kontroli nad własnymi emocjami, nauce zarządzania stresem. Wahania emocjonalne można przy tym ograniczyć poprzez zmianę trybu życia, nawyków żywieniowych, wyregulowanie cyklu okołodobowego. Istotne są także wsparcie i wyrozumiałość ze strony bliskich, dla których labilność emocjonalna członka rodziny może być poważnym problemem. Dlatego pomoc psychologiczną często proponuje się również osobom z otoczenia chorego, dotkniętego patologicznymi wahaniami nastroju.
