Uzależnienie od internetu nie funkcjonuje jako jednostka chorobowa w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, niemniej stanowi zjawisko tak niebezpieczne, jak inne nałogi. Mianem choroby po raz pierwszy określiła je w 1996 r. amerykańska psycholog Kimberly Young. Badaczka ustaliła między innymi, że osoby uzależnione spędzają przy komputerze – nie licząc czasu pracy – średnio 35 godzin tygodniowo. Opracowała także pomocny w identyfikacji uzależnienia od internetu test. Szacuje się, że około 6% populacji spełnia zawarte w nim kryteria kompulsywnego korzystania z sieci.
Komu grozi uzależnienie od internetu?
Mechanizm uzależnienia od internetu podobny jest do tego, który dotyczy innych nałogów. Zwykle popadają w nie ludzie z problemami emocjonalnymi, niskim poczuciem własnej wartości, mające trudności w kontaktach społecznych. Internet stanowi jednak szczególny przypadek „używki” – stwarza możliwość anonimowego funkcjonowania w alternatywnym świecie. W związku z tym przyciąga całą rzeszę osób szukających ucieczki od rzeczywistości. Są to na przykład:
- nastolatkowie zagubieni w świecie dorosłych,
- ludzie samotni,
- osoby poszukujące bezpiecznego romansu,
- chorzy z nieleczonymi dysfunkcjami seksualnymi.
Bardzo wiele przypadków uzależnień dotyczy właśnie tej grupy internautów.
Uzależnienie od internetu – objawy
Samo wielogodzinne korzystanie z sieci nie jest jeszcze objawem uzależnienia. Wielu ludzi rozpoczyna dzień od włączenia komputera, bo wymaga tego charakter ich pracy, a internet często jest jej podstawowym narzędziem. O nałogu można mówić wówczas, gdy u użytkownika sieci pojawia się większość spośród następujących symptomów:
- przymus ciągłego zaglądania na wybrane portale społecznościowe, sprawdzania poczty elektronicznej, grania w gry online, czytania wiadomości itp.
- przekraczanie czasu przewidzianego na korzystanie z internetu,
- poczucie silnego dyskomfortu w sytuacji ograniczonego dostępu do internetu,
- wycofywanie się z realnego świata – ograniczanie kontaktów z bliskimi, życia towarzyskiego, zainteresowań – na rzecz aktywności w sieci,
- zaniedbywanie obowiązków zawodowych (lub nauki) i domowych,
- ograniczanie czasu na sen, jedzenie,
- ukrywanie faktu, że spędza się zbyt dużo czasu w sieci i przeżywanie wstydu czy niepokoju, gdy ktoś zwróci na to uwagę.
W przypadku całkowitego braku dostępu do internetu u osoby uzależnionej pojawiają się symptomy zespołu abstynencyjnego, podobne do tych, które występują u trzeźwiejących alkoholików – obniżony nastrój, drażliwość, niepokój, problemy ze snem, pobudzenie psychoruchowe, agresja.
Skutki uzależnienia od internetu
Osoby spędzające wiele czasu przed komputerem odczuwają rozmaite dolegliwości fizyczne – pogorszenie wzroku, bóle głowy, bóle pleców związane ze zmianami w kręgosłupie. Przy długotrwałym korzystaniu z klawiatury może pojawić się tzw. zespół cieśni nadgarstka. Zaburzenie normalnego rytmu życia często powoduje przyrost lub utratę masy ciała, podatność na infekcje, zaburzenia snu, problemy z koncentracją i sprawnością myślenia. Powyższe dolegliwości są szczególnie niebezpieczne w przypadku uzależnionych od internetu dzieci, których kościec czy układ nerwowy nie są jeszcze w pełni wykształcone. Wielogodzinne przebywanie przed komputerem może wywołać u nich trwałą wadę postawy czy zaburzenia emocjonalne.
Nałóg korzystania z internetu może powodować zanik więzi z partnerem czy przyjaciółmi. Emocje osoby uzależnionej skoncentrowane są wokół wirtualnych znajomych, którym poświęca więcej czasu i uwagi niż bliskim. Niezaspokojenie ich potrzeb prowadzi zwykle do konfliktów. Może nawet stać się przyczyną rozpadu rodziny.
Ponieważ człowiek uzależniony od internetu traci zainteresowanie normalnym życiem, jego codzienne obowiązki schodzą na dalszy plan. To prowadzi do spiętrzenia problemów zawodowych (od spadku wydajności w pracy po jej utratę), a w konsekwencji – finansowych. Jeśli w nałóg wpada dziecko, uzależnienie najczęściej poważnie odbija się na jego wynikach w nauce.
Jak leczyć uzależnienie od internetu?
Uzależnienie od internetu wymaga podobnego leczenia jak alkoholizm. Pierwszym krokiem jest przyznanie się do nałogu, co niełatwo osiągnąć – chorzy zwykle zaprzeczają, że mają jakikolwiek problem i bardzo rzadko zgłaszają się po pomoc do specjalisty.
Jeśli osobę uzależnioną uda się nakłonić do leczenia, należy podjąć terapię poznawczo-behawioralną, której podstawę stanowi zmiana zachowań związanych z korzystaniem z sieci. Zachowanie całkowitej abstynencji przeważnie nie jest możliwe – współcześnie internet stanowi podstawowe narzędzie komunikacji, pracy czy nauki. Można co najwyżej zalecić choremu rezygnację z pewnych rodzajów aktywności.
Działania zmierzające do odzyskania kontroli nad czasem spędzanym w sieci powinny polegać na jego stopniowym ograniczaniu. W realizacji tego celu pomocne jest przygotowywanie szczegółowego planu dnia, uwzględniającego kontakt z bliskimi, aktywność fizyczną, wypoczynek itd. Leczenie może wspomóc stosowanie różnych zasad związanych z użytkowaniem komputera, np. korzystanie z niego w obecności innych domowników.
Podobnie jak alkoholicy, osoby uzależnione od internetu mogą korzystać ze wsparcia grupy anonimowych internetoholików. W oparciu o doświadczenia anonimowych alkoholików opracowana została wersja programu 12 kroków dla uzależnionych od internetu.
