Toksokaroza – przyczyny, objawy, leczenie i zapobieganie

Toksokaroza jest bardzo często diagnozowaną odzwierzęcą chorobą pasożytniczą. Wywołują ją larwy nicieni jelitowych (rodzaj toxocara). Gdy pasożyty przedostaną się do organizmu, najpierw rozwijają się w przewodzie pokarmowym, a następnie zaczynają wędrować po całym ciele. To sprawia, że wnikają do różnych organów wewnętrznych i tkanek, czego skutkiem są liczne uszkodzenia.

Toksokaroza: przyczyny

Najczęstszą przyczyną zachorowań na toksokarozę jest glista psia (Toxocara canis), albo glista kocia (Toxocara cati). Samice tych pasożytów składają nawet 200 000 jaj w przewodnie pokarmowym psa lub kota. Stamtąd wydostają się razem z kałem. W ten sposób rozpoczyna się ich proces dojrzewania w formie jaja inwazyjnego (jajo zawiera w sobie larwę). Najlepiej rozwijają się w wilgotnej glebie i temperaturze od 10ºC do 35ºC. Jajo może zakażać po 6–15 dniach.

Pasożyty przedostają się do organizmu układem pokarmowym. Człowiek zakaża się nimi wskutek spożycia zainfekowanej wody lub żywności (m.in. zanieczyszczonych owoców i warzyw). Dzieci bawiące się w piaskownicy czy na placu zabaw najczęściej przenoszą pasożyty na swoich rękach. Pasożytami można też zakazić się w czasie bezpośredniego kontaktu z psem lub kotem – jaja są lepkie i mogą się przyczepiać do futra zwierzęcia.

Jakie są objawy toksokarozy?

Gdy już jaja dostaną się do przewodu pokarmowego, wylegają się z nich larwy. Najpierw przyczepiają się one do ścianek jelita cienkiego, a później razem z krwią przedostają się do wątroby. Znaczna większość z nich już pozostaje w tym organie, jednak część wędruje dalej do płuc. Stamtąd przedostaje się z krwią do ośrodkowego układu nerwowego (mózgu, móżdżka, rdzenia kręgowego), mięśnia sercowego, na dno oka albo do mięśni szkieletowych. Objawy toksokarozy są więc związane z miejscem, w którym pasożyt się znajduje, a także z intensywnością ataku glisty oraz reakcją układu immunologicznego osoby zakażonej.

W ten sposób wyróżnia się kilka rodzajów symptomów:

• Toksokaroza uogólniona, nazywana zespołem larwy trzewnej wędrującej – pojawia się gorączka, kaszel, osłabienie, złe samopoczucie, powiększenie węzłów chłonnych oraz wątroby i śledziony, Objawy wędrówki larw pasożyta: ból brzucha, spadek masy ciała, wysypka przypominająca pokrzywkę, bóle mięśni i stawów, duszność podobna do napadów astmy oskrzelowej. W bardzo rzadkich przypadkach występuje zapalenie mięśnia sercowego czy mózgu. Ta postać choroby jest bardzo intensywna i zachodzi wskutek zakażenia dużą ilością jaj inwazyjnych.
  
• Toksokaroza oczna, inaczej larwa wędrująca oczna – objawy dotyczą zainfekowanej gałki ocznej i są wywołane przez larwę osiadającą na dnie oka, czego efektem jest pojawienie się leukokorii (białej źrenicy), która tworzy się w obrębie ziarniniaka, czyli guzowatej zmiany. W związku z tym może występować zez, zaburzenia widzenia spowodowane odwarstwianiem siatkówki oraz zmiany zapalne oraz wysiękowe w okolicach siatkówki i nerwu wzrokowego. Bardzo rzadko pojawiają się ogólne objawy, m.in. osłabienie, kaszel, złe samopoczucie, gorączka czy bóle brzucha. Ta postać toksokarozy występuje u starszych dzieci i dorosłych.
  
• Neurotoksokaroza, czyli toksokaroza ośrodkowego układu nerwowego – głównymi symptomami są oznaki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Czasami można zaobserwować napady drgawek, osłabienie siły mięśniowej, zaburzenia świadomości czy problemy z chodzeniem oraz czuciem. Ta odmiana występuje bardzo rzadko.
  
• Toksokaroza utajona – występują przy niej mało charakterystyczne objawy, takie jak: bóle mięśni i stawów, uogólnione powiększenie węzłów chłonnych, zapalenie oskrzeli, płuc, astma, wysypka alergiczna.
  
• Toksokaroza  bezobjawowa – rozpoznawana najczęściej na podstawie dodatnich wyników badań serologicznych u członków rodziny chorego. Larwy Toxocara spp. o zmniejszonej aktywności pozostające w tkankach zachowują przez całe życie zdolność do aktywacji i rozpoczęcia ponownej wędrówki.
  

Leczenie i zapobieganie toksokarozie

Diagnoza jest przeprowadzana na podstawie badania krwi. Osoba chora na toksokarozę ma podwyższone stężenie immunoglobulin oraz eozynofilii (rodzaj białych krwinek). Testem, który potwierdza schorzenie, jest badanie serologiczne z odczynem immunoenzymatycznym ELISA. Dodatkowo wykonuje się badania obrazowe takie jak USG jamy brzusznej, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny głowy, RTG klatki piersiowej i badanie dna oka. Czasami może okazać potrzebna biopsja zajętego narządu. Toksokaroza zazwyczaj nie jest od razu rozpoznawana i często jest mylona z alergią albo astmą oskrzelową. Jednak jej nieleczenie bądź za późno wprowadzona terapia mogą spowodować nieodwracalne uszkodzenia narządów i tkanek, w których nastąpiły zmiany.

Podczas leczenia chory otrzymuje leki przeciwpasożytnicze, przede wszystkim jest toalbendazol, a także są skuteczne tiabendazol, dietylkarbamazyna, mebendazol czy lewamizol. Kuracja może potrwać 7–18 dni. Wspomagająco przede wszystkim w ocznej postaci choroby stosuje się glikokortykosteroidy oraz możliwe jest leczenie zabiegowe. Choroba jest trudna do wyleczenia i w niektórych sytuacjach może wymagać powtórzenia. Wynika to z trudności związanych z przedostaniem się środków leczniczych do larw.

Warto zapobiegać zakażeniu pasożytami, dlatego należy odrobaczać psy i koty (minimum 4 razy w roku), chronić przed nimi piaskownice i place zabaw, nie pozwalać dzieciom na kontakt z obcymi zwierzętami, wystrzegać się karmienia dzieci w piaskownicach. Należy im regularnie obcinać paznokcie. Po każdej zabawie dziecko powinno dokładnie umyć ręce. Zawsze trzeba sprzątać odchody zwierząt, co jakiś czas należy także wymienić piasek w piaskownicy. Niezbędne jest dokładne myć owoce i warzywa przed spożyciem. Podczas prac, np. w ogrodzie, powinno się zakładać rękawice.