Wiele chorób pasożytniczych może lokalizować się w mózgu. Jedną z chorób, w przebiegu której pasożyt atakuje tkankę mózgową, jest toksokaroza, czyli choroba wywołana przez nicienie z rodzaju Toxocara. Są to przypadkowe pasożyty, które migrują przez kilka lat w tkankach organizmu, nigdy nie osiągają postaci dojrzałej. Cały czas mają postać larwalną. Mogą lokalizować się w mięśniach, płucach, wątrobie, oku, a także w mózgu. Postać dorosła rozwija się tylko w organizmie domowego psa lub kota (odpowiednio Toxocara canis i Toxocara cati). Inna nazwa tego nicienia to glista psia lub kocia. Wraz z kałem tych zwierząt pasożyty zostają wydalone do gleby, gdzie następuje ich dalszy rozwój.
Jak pasożyty mogą znaleźć się w mózgu?
Człowiek może zarazić się danym pasożytem przez spożycie inwazyjnych jaj nicienia znajdujących się w glebie, np. na piaskownicach, placach zabaw, w parkach czy przydomowych ogródkach. Główną rolę odgrywa nieodpowiednia higiena rąk i spożywanie nieumytych warzyw i owoców.
Pasożyt może występować na całym świecie. Czynniki sprzyjające szerzeniu się zakażeń to:
- nieregularne odrobaczanie psów i kotów,
- stały kontakt z różnymi zwierzętami,
- kontakt ze skażoną glebą (rolnicy, pracownicy parków),
- kontakt z zanieczyszczonymi owocami i warzywami (ogrodnicy).
Największym czynnikiem ryzyka są place zabaw i tereny przydomowe w dużych miastach, gdzie poziom skażenia ziemi inwazyjnymi pasożytami jest bardzo wysoki. Chory człowiek nie zaraża innych. Okres wylęgania może trwać od kilku tygodni do kilku lat.
Objawy toksokarozy mózgu
Toxocara może lokalizować się w różnych tkankach, dając specyficzne dla danego miejsca objawy. Najczęściej wywołuje postać układową, czyli pełnoobjawowy zespół larwy wędrującej trzewnej. Toksokaroza atakująca ośrodkowy układ nerwowy (OUN) i lokalizująca się się w mózgu (neurotoksokaroza) jest rzadszą postacią. Jeśli już się pojawia, bardzo często współistnieje z dodatkowym zlokalizowaniem się nicienia w oku. Objawy ze strony narządu wzroku to osłabienie ostrości widzenia, zez, ból w obrębie gałki ocznej. Pasożyt zlokalizowany w mózgu objawia się napadami padaczkowymi, a także szeregiem objawów związanych z zapaleniem mózgu. Mogą to być zaburzenia świadomości, problemy z mową, hipotermia lub hipertermia, zaburzenia rytmu serca, lub objawy porażenne.
Jak wykryć glistę w mózgu?
Pasożyt od razu wędruje do tkanek, w związku z czym nie obserwuje się, tak jak w przypadku innych zakażeń pasożytniczych, jaj glisty psiej i kociej w kale człowieka. Jedyną metodą diagnostyczną, pozwalającą na wykrycie czynnika sprawczego danego zakażenia, są badania serologiczne, czyli wykrycie swoistych przeciwciał. Metodą ELISA (ang. enzyme-linked immunosorbent assay – test immunoenzymatyczny) i potwierdzającym testem western blot wykrywa się swoiste przeciwciała klasy IgG lub IgE podczas zwykłego pobrania krwi. Dodatkowo laboratorium może oznaczyć tzw. awidność przeciwciał klasy IgG, co pozwala na określenie, czy jest to zakażenie ostre, świeże czy przewlekłe. Oznaczanie przeciwciał klasy IgE ma znaczenie, jeśli zakażeniu towarzyszą objawy alergii w postaci np. pokrzywki.
Inne badania wykonywane w celu diagnostyki choroby to badanie płynu mózgowo-rdzeniowego. Jeśli pasożyt lokalizuje się w tkance mózgowej, występuje wysoki poziom eozynofilii w płynie mózgowo-rdzeniowym.
Badania obrazowe są nieodłącznym elementem diagnostyki, jednak nie da się uwidocznić dokładnie robaków w mózgu. To, co widać, to liczne ziarniniaki i dobrze odgraniczone zmiany ogniskowe w mózgu, czasami zwapniałe. Oczywiście mowa tu o podejrzeniu lokalizacji pasożyta w tkance mózgowej. Ziarniniaki mogą zostać wykryte w innych narządach, jak np. wątroba. Badania obrazowe wykorzystywane w diagnostyce chorób pasożytniczych to ultrasonografia (USG), tomografia komputerowa (TK), rezonans magnetyczny (MR).
Inne pasożyty w mózgu
Toksokarozę należy różnicować z innymi chorobami pasożytniczymi atakującymi ośrodkowy układ nerwowy:
- Gnathostoma spinigerum,
- Angiostrongylus cantonensis,
- wągrzyca OUN (neurocysticerkoza).
Leczenie pasożytów w mózgu
Rokowanie toksokarozy układu nerwowego jest niepewne. Wszystko zależy od lokalizacji i rozległości zmian. Powikłania zakażenia to objawy ubytkowe, padaczka, zaburzenia osobowości. W leczeniu postaci układowej stosowany jest albendazol doustnie przez około 10 dni. Witrektomia (wycięcie ciała szklistego) czy fotokoagulacja laserowa są wykorzystywane w leczeniu zabiegowym toksokarozy ocznej. Nie ma jednoznacznych wytycznych dotyczących leczenia zmian pasożytniczych w OUN ze względu na to, że wszystko zależy od lokalizacji pasożyta i jego inwazyjności. Można rozpatrzyć zabieg neurochirurgiczny, jak również leczenie układowe.
