Założenia psychologii systemowej oparte są na ogólnej teorii systemów, zgodnie z którą wszystkie elementy pewnej całości oddziałują na siebie nawzajem, pozostając w dynamicznej równowadze. W efekcie każda zmiana w części systemu wpływa na pozostałe elementy.
Czym jest i na czym polega terapia systemowa rodzin?
Psychoterapia systemowa jest w Polsce najbardziej rozpowszechnioną metodą terapii rodzinnej. Zgodnie z jej założeniami za obecny w rodzinie problem nigdy nie odpowiada jedna osoba, lecz wszyscy najbliżsi, zwłaszcza – mieszkający razem. W sieci rodzinnych relacji każdy ma pewien wpływ na trudności, z którymi zmaga się jednostka, a jednocześnie jej zachowania oddziałują – na zasadzie sprzężenia zwrotnego – na innych. W związku z tym terapii poddaje się nie tylko pacjenta, którego zgłoszona dysfunkcja dotyczy bezpośrednio, ale też członków jego rodziny.
Terapia systemowa rodzin to proces, który służy rozpoznaniu specyficznych dla danej rodziny praw regulujących relacje i komunikację pomiędzy bliskimi, a następnie zmodyfikowaniu tych reguł tak, by wyeliminować zgłoszony problem. Moderatorem tego procesu jest wykwalifikowany psychoterapeuta systemowy, który ukończył podyplomowy kurs specjalistyczny (najczęściej na podbudowie studiów psychologicznych, pedagogicznych lub medycznych). Osoba taka nie występuje w roli eksperta. Rolą terapeuty systemowego jest wnikliwa obserwacja rodzinnych relacji oraz wspomaganie pacjentów w ich dostrzeżeniu i zrozumieniu.
Jakie problemy rozwiązać można metodą systemową?
Terapia systemowa rodzin jest skuteczna w przypadku wszelkich problemów pojawiających się w obrębie rodziny, na przykład:
- kryzysów małżeńskich, rozwodów;
- trudności wychowawczych;
- problemów dzieci związanych z okresem dojrzewania;
- konfliktów rodziców z dorastającymi dziećmi;
- zaburzeń psychicznych u jednego z członków rodziny (nerwicy, depresji, anoreksji, alkoholizmu itd.), zwłaszcza tych, które mają silny wpływ na pozostałe osoby;
- przewlekłej choroby somatycznej jednego z członków rodziny;
- sytuacji zakłócających normalne funkcjonowanie rodziny (np. narodzin dziecka).
Jak wygląda systemowa terapia rodzin?
W terapii systemowej rodziny udział powinni wziąć jej wszyscy mieszkający razem członkowie. Ważne jest to, aby (o ile terapeuta nie zaleci inaczej) pojawiali się w tym samym składzie na każdej sesji. W bezpiecznych warunkach gabinetu terapeutycznego każda z osób ma możliwość przedstawienia swojego punktu widzenia na sytuację rodziny i odczuć związanych ze zgłoszonym problemem. To pozwala terapeucie na jego szerokie rozumienie. Cenna jest dla niego także możliwość obserwacji rodzinnych relacji. W oparciu o tak uzyskaną wiedzę dobiera odpowiednie metody działania, np. z zastosowaniem gier czy rysunków.
Terapeuta nigdy nie narzuca określonych rozwiązań ani nie ocenia postaw poszczególnych członków rodziny. Jego rolą jest wspomaganie klientów w poszukiwaniu właściwych rozwiązań poprzez zadawanie umiejętnych pytań, ukazywanie zasobów tkwiących w poszczególnych osobach, wskazywanie alternatywnych możliwości postępowania w określonych sytuacjach, stymulowanie do podejmowania określonych działań. Zazwyczaj elementem terapii jest zlecanie członkom rodziny „zadań domowych”, polegających na praktykowaniu pomiędzy sesjami terapeutycznymi nowych sposobów rozwiązywania problemów.
Terapia systemowa z założenia jest krótkoterminowa. Zwykle trwa nie dłużej niż kilkanaście miesięcy, a bywa, że ogranicza się do kilku spotkań. Spotkania z psychoterapeutą systemowym – ze względu na potrzebę przećwiczenia pomiędzy sesjami nowo opracowanych sposobów radzenia sobie z problemami – odbywają się raz na 2–3 tygodnie.
Jakie są cele psychoterapii systemowej?
Psychoterapia systemowa jest dla członków rodziny okazją do swobodnego wyrażenia własnych myśli i odczuć oraz wysłuchania siebie nawzajem. Dzięki obecności moderatora łatwiej jest spokojnie omówić zaistniałe problemy i przyjrzeć się mechanizmom, które je wywołują.
Systemowa terapia rodzin służy opanowaniu kryzysu poprzez:
- ustalenie zdrowych reguł funkcjonowania i ról poszczególnych osób;
- poprawę jakości komunikacji pomiędzy członkami rodziny;
- budowanie wzajemnego zrozumienia i empatii;
- wypracowanie efektywnego sposobu rozwiązywania konfliktów.
Terapia pozwala na zacieśnienie rodzinnych więzi, wzmacnia poczucie przynależności do rodziny. Jednocześnie ma dopomóc każdemu z jej członków w budowaniu własnej, odrębnej tożsamości, poczucia szczęścia i spełnienia – przy umiejętnym wsparciu najbliższych osób.
Zobacz wideo: Czy chore dziecko to chory dorosły? Odpowiedni moment na terapię?
Bibliografia:
1. B. de Barbaro, Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny, Kraków 1999.
2. I. Namysłowska, Terapia rodzin, Warszawa 2000.
