Wielu badaczy i naukowców uważa, że to właśnie za sprawą empatii ludzie byli w stanie stworzyć społeczeństwa i żyją w nich po dziś dzień. Empatia jako umiejętność odczuwania ma jednak wiele definicji, a jedna z pierwszych, grecka empatheia oznaczała cierpienie. Współcześnie termin ten ma jednak zgoła odmienne znaczenie.
Rozwój empatii – jak powstaje współodczuwanie?
Istnieje wiele teorii traktujących o powstawaniu zdolności empatii. Jedną z najbardziej rozpowszechnionych jest teoria szwajcarskiego psychologa Jeana Piageta, który traktował empatię jako element pochodny rozwoju poznawczego u dziecka w wieku 7–12 lat. Zdaniem badacza na wcześniejszym etapie myślenie dziecka ma charakter jedynie egocentryczny i pozbawione jest zdolności współodczuwania. Młodsze dziecko nie potrafi wczuć się w rolę innej osoby, ponieważ wymaga to złożonego procesu poznawczego, który następuje w późniejszym okresie życia.
Sprzeczne z tą teorią są wyniki badań przeprowadzonych w latach 70. XX w. przez amerykankę Helen Borke. Badanie zostało podzielone na dwie części, a udział w nim wzięło 200 dzieci w wieku od 3 do 8 lat. Pierwsza część polegała na pokazywaniu rysunków z twarzami smutnymi, szczęśliwymi, przestraszonymi oraz złymi. Opowiadano historię, w których bohater doświadczał każdej z tych emocji. W drugiej części zostało opowiedzianych kolejne 8 opowiadań, a także proszono dzieci o wyobrażenie sobie sytuacji dzielenia się daną rzeczą, zrzucania innego dziecka z roweru oraz podobnych sytuacji. Emocje towarzyszące dzieciom w trakcie słuchania opowiadań oraz wykonywania poleceń posłuży badaczom do sformułowania wniosków znacznie odbiegających od teorii szwajcarskiego psychologa. W badaniu udowodniono, że dzieci już w wieku 3 lat zdają sobie sprawę z uczuć innych osób oraz z tego, że uczucia są zależne od danej sytuacji.
Co to jest empatia? Definicje
Zdaniem węgierskiej psycholog Margaret Mahler empatia jest umiejętnością rozumienia innych, a także zdolnością współodczuwania emocji oraz uczuć. Empatia nazywana była przez Mahler darem wczuwania się w sytuację innych ludzi, a także podejmowaniem prób rozumienia motywów, którymi kierują się inni ludzie. Empatia umożliwia konstruowanie dialogu międzyludzkiego oraz ogólnospołecznego. Brak empatii w przypadku potencjalnego konfliktu może naturalnie go zaostrzyć oraz doprowadzić do rozwiązania go w sposób siłowy. Według Margaret Mahler osoby cechujące się wysoką empatią są doskonałymi mediatorami dzięki zdolności rozwiązywania konfliktów.
Jeden z najbardziej docenianych współczesnych psychologów, Simon Baron-Cohen, uważa, że empatia jest zdolnością rozpoznawania myśli oraz uczuć innej osoby wraz z reagowaniem na myśli i uczucia właściwą emocją. Jego zdaniem zdolność empatii jest ściśle zależna od działania mózgu człowieka, a dokładnie od 10 połączonych ze sobą obszarów, nazywanych obwodami empatii.
Zobacz także: Dzieci Indygo: koncept, cechy dzieci indygo i test. Czy twoje dziecko to dziecko indygo?
Według S. Barona-Cohena do obwodów empatii należy:
-
przyśrodkowa kora przedczołowa – bierze udział w przetwarzaniu informacji i porównywaniu punktu widzenia innej osoby,
-
kora oczodołowo-czołowa – jest aktywna w momencie myślenia o danych czynnościach,
- wieczko czołowe – bierze udział w procesie komunikacji,
- zakręt czołowy dolny – umożliwia rozpoznawanie mimiki twarzy,
- część ogonowa przedniego zakrętu obręczy i przednia część wyspy – aktywne w procesach empatii i odczuwania bólu,
- skrzyżowanie skroniowo-ciemieniowe – pozwala na ocenę intencji i przekonań innych osób,
- bruzda skroniowa górna – jej uszkodzenie może spowodować brak zdolności określenia, na co patrzą inni ludzie,
-
kora czuciowo-somatyczna – uaktywnia się w momencie dotykania ciała przez innych ludzi oraz patrzenia na sytuację, w której inni ludzie są dotykani,
- płacik ciemieniowy dolny i bruzda ciemieniowa dolna – mogą wpływać na tzw. zaraźliwość emocjonalną, widoczną zwłaszcza u małych dzieci,
-
ciało migdałowate – umożliwia poznanie uczucia strachu, stanowi swego rodzaju centrum emocji.
Zobacz także: Cechy osoby inteligentnej emocjonalnie - ćwiczenia rozwijające inteligencję emocjonalną
Co oznacza brak empatii?
Zdaniem psychologów brak empatii cechuje osoby skupione na zaspokajaniu własnych potrzeb, co bywa kłopotliwe zwłaszcza u ludzi znajdujących się w bliskich związkach. Zdarza się, że osoby z niską empatią lub jej brakiem są narcyzami, bywają oskarżane o brak chęci zrozumienia innych, a ich zachowanie determinuje oddalanie się od siebie w związkach. Osoby z brakiem empatii nie są zainteresowane losem innych ludzi, nie pomagają im oraz nie są w stanie wczuć się w rolę innych, a także spojrzeć na pewne sprawy z perspektywy innych osób.
Bibliografia
- Baron-Cohen S., Teoria zła, o empatii i genezie zła, Smak Słowa, Sopot 2014,
- (ang.) Borke H., Interpersonal perception of young children: egocentrism or empathy, „Developmental Psychology” 1971,
- (ang.) Wieck K., Kunzmann U., Age Differences in Empathy: Multidirectional an Context-Dependent, „Psychology and Aging” 2015,
- Albrecht K., Inteligencja społeczna. Nowa nauka sukcesu, Helion, Gliwice 2007,
- Goleman D., Inteligencja emocjonalna, Media Rodzina, Poznań 2007.
