Tablice pseudoizochromatyczne zostały opracowane w drugiej dekadzie XX w. przez japońskiego okulistę Shinobu Ishiharę i nazwane jego imieniem. W różnych modyfikacjach stosowane są do dziś, a podstawy metody i sposób badania pozostają wciąż takie same.
Jak wyglądają tablice Ishihary?
Tablice Ishihary to zestaw plansz z okrągłymi kompozycjami barwnymi w pastelowych odcieniach, składającymi się z dużej ilości niewielkich kół o różnej średnicy. Tworzą one obrazy cyfr, które są właściwie rozpoznawane tylko przez osoby, które prawidłowo rozróżniają główne barwy (czerwoną, niebieską i zieloną). Dobór odcieni sprawia, że podczas badania można nie tylko stwierdzić istnienie wady, ale również określić jej typ i (orientacyjnie) nasilenie. Osoba z zaburzeniami rozpoznawania kolorów nie jest w stanie zobaczyć cyfry albo (w przypadku niektórych tablic) dostrzega cyfrę inną niż właściwa.
Polecamy: Daltonizm – przyczyny typowe objawy i rodzaje tej wady wzroku
Test Ishihary – wykonanie badania
Badanie tablicami Ishihary wykonuje się w warunkach dobrego oświetlenia, o natężeniu odpowiednim do czytania. Jeśli pacjent ma wadę refrakcji (krótkowzroczność, nadwzroczność, niezborność lub starczowzroczność), powinien w trakcie badania korzystać z okularów lub szkieł kontaktowych.
Osobie badanej prezentuje się zestaw tablic. Testy przesiewowe składają się z 14 lub 24 tablic. Do pełnego badania wykorzystuje się pełen zestaw 36 różnych kompozycji barwnych. Po przedstawieniu planszy pacjent informuje, jaką cyfrę zobaczył.
Badanie małych dzieci polega na oglądaniu 10 obrazów testowych, na których można dostrzec kształty geometryczne, zwierzęta albo inne charakterystyczne przedmioty. Pozwala to uniknąć fałszywie pozytywnego (stwierdzającego wadę) wyniku spowodowanego nieznajomością cyfr. Dzięki niewielkiej ilości plansz eliminuje się również ryzyko związane z szybką utratą koncentracji przez dziecko.
Zobaczcie koniecznie, czy niebieskie światło telefonu może uszkadzać wzrok!
Zaburzenia widzenia barwnego – przyczyny genetyczne i rodzaje
Zaburzenia widzenia barwnego są w większości przypadków skutkiem wady genetycznej. Cechy te są przenoszone w chromosomie X i mają charakter recesywny. Oznacza to, że objawy pod postacią zaburzeń rozpoznawania kolorów pojawią się u:
- mężczyzny, który wadliwy gen otrzymał od matki,
- kobiety, u której w obu chromosomach X znajduje się nieprawidłowy zapis.
Mechanizm ten tłumaczy, dlaczego objawy zaburzeń widzenia barwnego stwierdza się kilkanaście razy częściej u mężczyzn niż u kobiet.
Wynikiem wady genetycznej jest brak określonego typu czopków (receptorów siatkówki oka, które rozpoznają barwy) albo ich nieprawidłowe działanie (zmniejszona czułość na promienie świetlne o określonej długości). Brak widzenia barw określa się mianem protanopii, deuteranopii albo tritanopii (odpowiednio dla barwy czerwonej, zielonej albo niebieskiej). Nieprawidłowe (osłabione) rozpoznawanie tych samych kolorów nosi miano protanomalii, deuteranomalii albo tritanomalii.
Specyficznymi przypadkami braku rozróżniania barw są monochromacja czopków, gdzie zamiast trzech rodzajów czopków występuje tylko jeden, oraz achromatopsja – przypadek, gdy w oku nie ma żadnych czopków. Ta ostatnia wada wiąże się z dużym upośledzeniem widzenia (szczególnie widzenia centralnego oraz w warunkach dobrego oświetlenia).
Inne przyczyny zaburzeń widzenia barwnego
Nabyte (niezwiązane z dziedziczeniem) przyczyny zaburzeń rozpoznawania barw to:
- przejściowe stany związane z działaniem leków lub środków psychoaktywnych (narkotyków, dopalaczy),
- organiczne uszkodzenia nerwowych dróg wzrokowych lub ośrodkowego układu nerwowego,
- niezdolność do właściwej interpretacji prawidłowych impulsów docierających do mózgu z siatkówki oka,
- zaburzenia psychiczne.
Znaczenie badania tablicami Ishihary
Tablice Ishihary pełnią ważną rolę diagnostyczną w badaniu okulistycznym. Choć leczenie wad wrodzonych nie jest możliwe, to określenie, czy badana osoba prawidłowo rozpoznaje barwy, może mieć istotne znaczenie dla stwierdzenia jej zdolności lub niezdolności do wykonywania niektórych zawodów, np. kierowcy zawodowego albo pilota.
Zdarzają się przypadki, gdy pacjenci starają się przy badaniu tablicami Ishihary oszukać lekarza i znając swoje ograniczenia, uzyskać korzystne dla siebie orzeczenie. Jednak podobieństwo tablic praktycznie uniemożliwia nauczenie się ich na pamięć tak, by podawać odpowiednie cyfry, nie widząc ich. Dodatkowo przemyślany układ kolejnych plansz pozwala zwykle rozpoznać osobę, która symuluje chorobę lub stara się uniknąć rozpoznania swojej dolegliwości.
W przypadku dzieci wczesne rozpoznanie zaburzeń widzenia barwnego za pomocą tablic Ishihary pozwala na zrozumienie trudności dziecka w wykonywaniu pewnych czynności, opanowywaniu niektórych umiejętności czy osiąganiu przez nie niezadowalających wyników w nauce.
Polecamy dowiedzieć się, w jaki sposób można ćwiczyć wzrok:
