Szkielet – układ kostny człowieka. Budowa i funkcje

Średnia waga szkieletu u mężczyzn wynosi około 12 kg, zaś u kobiet około 10 kg. Liczba kości zależna jest od wieku i zachodzących wraz z nim procesów kostnienia i połączeń trzonów z nasadami. mają poniżej 206, co jest spowodowane jest zrastaniem się kości czaszki.

Budowa kości

Kości składają się przede wszystkim z tkanki kostnej i w mniejszym stopniu z tkanki chrzęstnej. Ze względu na anatomię lekarze dokonują podziału układu kostnego na poszczególne grupy:

• kości długie (ramienna, promieniowa, łokciowa, obojczyk, udowa, strzałkowa),
  
• kości płaskie (kości czaszki, mostek, łopatki),
  
• kości krótkie (kości nadgarstka, stępu),
  
• kości pneumatyczne (czołowa, sitowa, klinowa, szczękowa),
  
• kości różnokształtne (kręgi, kosteczki słuchowe).
  

Na zewnątrz kości zbudowane są z istoty zbitej, z wewnętrznej strony złożone są z istoty gąbczastej.

Budowa szkieletu

Standardowo szkielet człowieka dzieli się na 2 części. Pierwsza to szkielet osiowy, w którego skład wchodzą: czaszka, kręgosłup, żebra i mostek. Druga część to szkielet kończyn górnych, dolnych i obręcz barkowa. Za centralną część szkieletu uznaje się kręgosłup.

Szkielet osiowy – budowa i elementy

Czaszka składa się z 2 elementów: mózgoczaszki i twarzoczaszki. Mózgoczaszka pełni rolę ochrony mózgu i przypomina kształtem puszkę. W skład mózgoczaszki wchodzą:

• kości czołowej dwóch kości skroniowych,
  
• dwóch kości ciemieniowych,
  
• kości potylicznej,
  
• kości klinowej,
  
• kości sitowej.
  

Twarzoczaszka chroni poszczególne odcinki dróg pokarmowych, oddechowych, narząd wzroku, węchu, smaku i uczestniczy w obróbce mechanicznej pokarmu. W skład twarzoczaszki wchodzą: kość nosowa, kości łzowe, kości jarzmowe, szczęka i żuchwa. Czaszka jest połączona z kręgosłupem za sprawą stawu utworzonego przez kłykcie potyliczne i pierwszy kręg (dźwigacz).

Kręgosłup jest zbudowany z 33 lub 34 kręgów tworzących 5 odcinków: szyjny (7 kręgów), piersiowy (12 kręgów), lędźwiowy (5 kręgów), krzyżowy (5 kręgów) i ogonowy, zwany także guzicznym (4–5 kręgów). Pomiędzy kręgami obecne są krążki międzykręgowego, które pełnią funkcję amortyzacyjną.

Ostatnim elementem szkieletu osiowego jest klatka piersiowa. Tworzy ją 12 par żeber, 12 kręgów piersiowych oraz mostek. Wyróżnia się 7 par żeber połączonych z mostkiem poprzez stawy (żebra prawdziwe), 3 pary żeber zrośniętych ze sobą mostkiem za pomocą chrząstek (żebra rzekome) i 2 pary żeber wolnych. Mostek jest kością płaską i nieparzystą, która „zamyka” klatkę piersiową z przedniej strony. Mostek składa się z 3 odcinków: rękojeści, trzonu oraz wyrostka mieczykowatego. Klatka piersiowa odgrywa rolę ochronną dla płuc i serca oraz umożliwiają wentylację płuc.

Szkielet kończyn

Na szkielet kończyn składają się właściwie 2 szkielety: kończyn górnych i dolnych. Szkielet kończyny górnej zawiera obręcz barkową, kości kończyn górnych.

Obręcz barkowa złożona jest z łopatki oraz obojczyka. Obojczyk należy do kości długich, wygiętych w kształt litery „S”, złożony jest z trzonu, a także końca mostkowego i barkowego. Łopatka swoim kształtem przypomina trójkąt. Obręcz barkowa łączy kończyny górne z kośćmi tułowia.

Kości kończyn górnych jest kilkadziesiąt. Wyróżnia się: kość ramienną, 2 kości przedramienia, kości ręki (8 kości nadgarstka, 5 kości śródręcza) oraz kości palców (14 paliczków).

Kość miednicza złożona jest z kości biodrowej, łonowej oraz kulszowej. Kości kończyn dolnych to zbiór kości udowych, 2 kości podudzia (strzałkowa i piszczelowa), 5 kości śródstopia, 7 kości stępu.

Funkcje szkieletu

Poza wspomnianą funkcją stabilizacji całego organizmu szkielet stanowi swego rodzaju magazyn związków mineralnych w ludzkim ciele. Blisko 70% masy kości to substancje mineralne (głównie związki wapnia). Układ kostny jest miejscem wytwarzania szpiku kostnego.

Kości kończyn połączone stawami i mięśniami umożliwiają poruszanie się, bieganie, chodzenie czy wykonywanie podstawowych czynności ruchowych. Dzięki oparciu się o miednicę jama brzuszna pozostaje we właściwym miejscu.

Szczęki wraz z żuchwą są odpowiedzialne za trawienie pokarmu, a za sprawą kosteczek słuchowych możliwe jest przewodzenie bodźców słuchowych.

Choroby i uszkodzenia szkieletu

Jednymi z najczęstszych uszkodzeń szkieletu są złamania kości. U dzieci dochodzi najczęściej do złamania kości piszczelowej, nadkłykciowego złamania kości ramiennej oraz złamania kości przedramienia. U ludzi dorosłych (najczęściej osób starszych) złamania kości związane są z osteoporozą i dotyczą najczęściej kości promieniowej, trzonów kręgowych oraz szyjki kości udowej.

W przypadku złamań wyróżnia się 5 etapów rekonwalescencji. Pierwszy etap trwa kilka dni, dochodzi w nim do powstania przekrwień, obrzęków i przesieków. Drugi liczy około 10 dni i charakterystyczne dla niego jest wchłanianie się krwiaka i pojawienie się odwapnienia. Trzeci etap liczy około 2 tygodni i jest tożsamy z powstawaniem tkanki podokostnowej. Czwarty etap może potrwać nawet 10 tygodni i zaleca się w tym czasie dalsze unieruchomienie okolic złamania. Ostatni etap to przebudowa, dojrzewanie i powstawanie tkanki kostnej. Wśród powikłań po złamaniach kości lekarze wyróżniają uszkodzenie naczyń, nerwów i narządów wewnętrznych (w skrajnych przypadkach).

Najczęstszymi chorobami kości są: osteoporoza, reumatyzm, wrodzona łamliwość kości, krzywica.