Syndesmofity wzięły swoją nazwę od greckiego słowa syndesmosis, oznaczającego więzozrost, ponieważ właśnie w obrębie tych struktur się tworzą. Jeśli w tkance włóknistej pojawiają się osteofity (komórki kostne), to tworzą się mostki kostne spajające kręgi i są przyczyną zarówno nawracających dolegliwości bólowych, jak i trwałego ograniczenia ruchomości kręgosłupa.
Budowa stawów kręgosłupa
Kręgosłup jest kolumną zbudowaną z kręgów, połączonych ze sobą w sposób elastyczny. Wyjątek stanowi krzyżowy odcinek kręgosłupa, gdzie wszystkie kręgi zrośnięte są w jedną, sztywną kość krzyżową. Pozostałe kręgi związane są ze sobą połączeniami stawowymi, które umożliwiają zginanie i prostowanie, pochylanie na boki oraz rotację (wzdłuż długiej osi).
Elastyczna struktura połączeń kręgowych sprawia, że organizm zyskuje dodatkową możliwość amortyzacji wstrząsów i wibracji powstających np. przy chodzeniu, bieganiu, skokach czy jeździe na rowerze po nierównej powierzchni. Dzięki temu mechanizmowi głowa jest utrzymywana w stałej pozycji, nie podlega wstrząsom, co m.in.:
- umożliwia np. patrzenie w jeden punkt bez odczuwania drgania obrazu,
- pozwala na precyzyjne działanie zmysłu równowagi, uzyskanie prawidłowej koordynacji ruchów i stabilizacji postawy,
- zapobiega ciągłym mikrourazom mózgu.
Ta amortyzująca funkcja związany jest z dwoma mechanizmami: istnieniem elastycznych warstw pomiędzy kręgami, które pełnią rolę „poduszek” oraz sprężynującego działania całego kręgosłupa. Nie jest on idealnie prosty, lecz wygięty – podobnie do kształtu litery S. Część szyjna i lędźwiowa kieruje się wypukłością ku przodowi, a piersiowa ku tyłowi. Dzięki temu działające osiowo (w kierunku od głowy do nóg lub odwrotnie) obciążenia są amortyzowane sprężystym ugięciem się kręgosłupa.
Polecamy: Więzadła kręgosłupa. Budowa i znaczenie w funkcjonowaniu kręgosłupa
O tym, jak dbać o kręgosłup? dowiecie się z filmu:
Czym są syndesmofity?
Syndesmofity są patologicznymi tworami, powstającymi z części chrzęstnych i włóknistych, będących elementami wspierającymi kręgosłup. Najczęściej tworzą się w dwóch lokalizacjach. Pierwszą z nich są krążki międzykręgowe zbudowane z jądra miażdżystego i pierścienia włóknistego. Ta druga struktura to pasmo zbitej tkanki łącznej, której włókna mają w większości przebieg pionowy. Spajają oddzielone od siebie jądrem miażdżystym trzony kręgów na całym ich obwodzie, tworząc silny, lecz elastyczny element. Przy skrętach czy pochylaniu kręgosłupa są niemal nieustannie naprzemiennie rozciąganie i ściskane.
Drugim typowym miejscem powstawania syndesmofitów są stawy międzykręgowe, łączące wyrostki boczne i kolczyste sąsiednich kręgów. Te niewielkie stawy (a właściwie chrzęstne powierzchnie stawowe, łącznotkankowe torebki i więzadła) również przenoszą duże siły związane z ruchomością kręgosłupa.
Polecamy: Anatomia kręgów szyjnych. Jak ćwiczyć przy bolących kręgach szyjnych?
Przyczyny powstawania syndesmofitów
W procesie starzenia się organizmu opisane struktury ulegają zużyciu i zmianom zwyrodnieniowym, co prowadzi do tworzenia się zwapnień organizujących się w większe struktury – syndesmofity, czyli kostne mostki łączące sąsiadujące kręgi lub blokujące ruchomość w stawach międzykręgowych. Fizjologicznie objawy zesztywnienia kręgosłupa pojawiają się w relatywnie późnym wieku.
Proces powstawania syndesmofitów ulega dramatycznemu przyspieszeniu w czterech sytuacjach:
- w przewlekłych zmianach zapalnych kręgosłupa związanych z procesem autoimmunologicznym albo inną chorobą systemową,
- przy nadmiernym, powtarzalnym obciążaniu kręgosłupa, np. w związku z wykonywaniem ciężkiej pracy fizycznej albo z uprawianiem sportu wyczynowego,
- po urazach kręgosłupa, gdy doszło do jego uszkodzenia, złamania trzonów czy wyrostków kręgów,
- w przypadku długotrwałego unieruchomienia kręgosłupa, np. w związku z leżeniem w przebiegu ciężkiej choroby przewlekłej.
Typowym przykładem choroby prowadzącej do tworzenia się w patologiczny sposób syndesmofitów jest zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK). Rozwijające się z powodu nieprawidłowych reakcji układu immunologicznego zmiany powodują zmniejszenie elastyczności i ruchomości kręgosłupa. Chory stopniowo traci możliwość wykonywania ruchów szyją, skrętów tułowia, pochylania się. Zmianom towarzyszą dolegliwości bólowe różnych odcinków kręgosłupa, które trwają w jednym rzucie zaostrzenia nawet kilka–kilkanaście tygodni. Epizody bólowe wiążą się z nasileniem procesów zapalnych przyspieszających powstawanie blokujących kręgosłup zwapnień.
Polecamy: Najczęściej występujące choroby kręgosłupa – przyczyny, objawy i leczenie
Syndesmofity – leczenie zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa
Choroby zwyrodnieniowe kręgosłupa, niezależnie od swojej przyczyny, mają charakter postępujący. Brak jest obecnie metod, które pozwalałyby na całkowite przerwanie tego procesu lub na doprowadzenie do zniknięcia powstałych już syndesmofitów. Terapia skupia się więc na działaniu objawowym. Polega ono na znoszeniu bólu, usprawnianiu pacjenta (żeby jak najdłużej zachował zdolność do normalnego, aktywnego funkcjonowania) oraz zapobieganiu zaostrzeniom choroby, które powodują jej progresję. Powyższe działania obejmują farmakoterapię, intensywną i regularną rehabilitację ruchową oraz fizjoterapię. Korzystny wpływ na chorych ma leczenie klimatyczne i sanatoryjne.
