Pierwotnie terapia społeczna stanowiła narzędzie psychiatrii. Obejmowała działania, które miały zapobiec społecznemu wyizolowaniu osoby chorej lub służyć ponownemu włączeniu jej do życia w społeczeństwie. Współcześnie socjoterapia jest powszechnie stosowaną metodą wykorzystywaną w pracy z osobami, które mają trudności z funkcjonowaniem w grupach społecznych.
Komu służy socjoterapia?
Zajęcia socjoterapii mogą być wsparciem dla osób:
- chorych psychicznie,
- cierpiących na zaburzenia osobowości, nerwice,
- walczących z uzależnieniami,
- niepełnosprawnych fizycznie,
- starszych i samotnych,
- borykających się z problemami życiowymi.
Jedną z najczęstszych praktyk jest organizowanie zajęć socjoterapeutycznych dla dzieci z zaburzeniami zachowania (nadpobudliwych, agresywnych, wycofanych) lub z problemami emocjonalnymi (lękowych, niepewnych siebie). Obejmuje się nimi nieletnich zaniedbanych wychowawczo, z rodzin dysfunkcyjnych, borykających się z trudnościami w nauce czy w kontaktach z rówieśnikami. Socjoterapia ukierunkowana jest wówczas na korektę zachowań niepożądanych, naukę norm i postaw, które umożliwiają funkcjonowanie w społeczeństwie.
Cele socjoterapii dla dzieci i młodzieży
Socjoterapia w szkole, przedszkolu czy świetlicy środowiskowej to zajęcia oparte o szereg doświadczeń grupowych. W warunkach bezpiecznych i kontrolowanych przez wykwalifikowanego terapeutę uczestnicy mają możliwość zweryfikowania swojego obrazu świata, negatywnych doświadczeń i dysfunkcyjnych wzorców zachowań. Zdobywają umiejętności społeczne niezbędne w procesie edukacji, w środowisku rówieśniczym. Program zajęć socjoterapeutycznych obejmuje także ćwiczenia sprzyjające rozwojowi osobistemu, budowaniu pozytywnej samooceny. Socjoterapia dla dzieci i młodzieży służy:
- przyswojeniu zachowań społecznie akceptowanych,
- nauce pełnienia określonych ról społecznych,
- kształtowaniu umiejętności nawiązywania i budowania pozytywnych relacji,
- rozwijaniu asertywności, umiejętności radzenia sobie w sytuacjach konfliktowych,
- pozyskaniu umiejętności korzystania ze wsparcia innych ludzi,
- pogłębieniu wiedzy o drugim człowieku,
- zaspokojeniu potrzeb społecznych,
- poznaniu samego siebie, własnych mocnych i słabych stron,
- budowaniu poczucia własnej wartości,
- zdobyciu umiejętności autoprezentacji,
- odreagowaniu napięć emocjonalnych,
- nauce radzenia sobie z emocjami – rozpoznawania ich, nazywania, wyrażania,
- rozwijaniu zainteresowań i identyfikowaniu możliwości ich realizacji.
Metody socjoterapii
Zajęcia socjoterapeutyczne dla dzieci i młodzieży odbywają się grupach liczących 10–14 osób (w zależności od wieku uczestników – im młodsi, tym mniej liczna powinna być grupa). Każde spotkanie ma określoną strukturę i cel szczegółowy, a ich cykl musi łączyć się w spójną całość. Podstawą funkcjonowania zespołu jest stworzenie atmosfery bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania, czemu służy kontrakt grupowy – ustalenie jasno określonych standardów zachowań. Uczestnicy spotkań zobowiązują się np. do niewyrażania ocen innych, nieprzerywania osobom, które mówią itd. Rolą terapeuty jest czuwanie nad tym, by między dziećmi wytworzyło się poczucie więzi i chęć współpracy. Często wykorzystywane przez terapeutów techniki socjoterapeutyczne to:
- psychodrama, pantomima – odgrywanie sytuacji i emocji, które zdarzają się w codziennym życiu,
- biblioterapia – wspólne czytanie bajek, opowiadań i dyskusja o postawach bohaterów,
- rysunek terapeutyczny – tworzenie obrazów przedstawiających np. określone emocje,
- ludoterapia – odpowiednio dobrane gry i zabawy w grupie,
- trening interpersonalny – ćwiczenie konstruktywnych zachowań w kontaktach międzyludzkich.
Powyższe techniki pozwalają uczestnikom na przyswajanie pozytywnych wzorców zachowań i trenowanie umiejętności społecznych. Jednocześnie obserwacja dzieci umożliwia terapeucie poznanie problemów, z którymi się borykają. Postawiona w trakcie socjoterapii diagnoza może być podstawą indywidualnego planu leczenia. Często też staje się podstawą do modyfikacji otoczenia dziecka, które ukształtowało jego dysfunkcyjne zachowania.
Kurs socjoterapii
Według licznych badań dotyczących skuteczności socjoterapii metoda ta przynosi wymierne efekty. Zwłaszcza najmłodsze dzieci szybko uczą się prospołecznych zachowań i stosują je w praktyce. Z tego względu wzrasta zapotrzebowanie na socjoterapeutów. Niezbędne wykształcenie można zdobyć w toku półtorarocznych studiów podyplomowych na podbudowie studiów I lub II stopnia z obszaru nauk humanistycznych (obejmujących przygotowanie pedagogiczne).
