Usunięcie słodyczy z diety to często trudne zadanie. Słabość do słodkości związana jest bowiem z tym samym mechanizmem psychologicznym, co np. alkoholizm. Choć słodycze nie są tak szkodliwe, jak alkohol, warto ograniczyć ich spożycie do bezpiecznego minimum, a przede wszystkim odzyskać kontrolę nad własnym apetytem.
Dlaczego warto przestać jeść słodycze?
Słodycze, z których jedzenia warto zrezygnować, to przekąski powstające w przemysłowej produkcji. W ich składzie znajduje się przede wszystkim cukier lub jego zamienniki (np. syrop glukozowo-fruktozowy). W przeciętnym batonie (nawet opatrzonym etykietą „fit”) stanowi on około 50% masy. Pozostałe składniki słodyczy to najczęściej utwardzany tłuszcz roślinny, biała mąka, mleko w proszku, a także różnego rodzaju chemiczne dodatki smakowe, barwniki, konserwanty. Z dietetycznego punktu widzenia słodycze są produktem bezwartościowym – dostarczają jedynie tzw. pustych kalorii, które nie niosąc ze sobą żadnych składników odżywczych, niepotrzebnie podnoszą wartość codziennego bilansu energetycznego. Przykładowy baton dostarcza około 200–300 kalorii, co stanowi 10–15% dziennego zapotrzebowania na energię.
Nadmiar cukrów w diecie to najczęstsza przyczyna nadwagi i otyłości. Magazynowane są one bowiem w organizmie jako zapasowe źródło energii, głównie w postaci tkanki tłuszczowej. Konsekwencjami częstego spożywania słodkości mogą być miażdżyca, nadciśnienie, choroby serca, cukrzyca typu II, problemy z cerą. Należy także pamiętać, że szkodliwe dla zdrowia są obecne w słodyczach tłuszcze trans (utwardzone oleje roślinne) oraz substancje chemiczne dodawane do żywności celem polepszenia jej walorów i wydłużenia terminu przydatności do spożycia. O ile zatem nie ma nic złego w okazjonalnym zjedzeniu kawałka ciasta, dobrze jest zrezygnować ze słodyczy w codziennej diecie.
Sprawdź dlaczego tak łatwo uzależniamy się od cukru? odpowiedz znajdziecie w filmie:
Mechanizm uzależnienia od słodyczy
Aby skutecznie przestać jeść słodycze, warto zrozumieć mechanizmy, które sprawiają, że tak chętnie się po nie sięga. Jednym z powodów jest wysoki indeks glikemiczny słodkich przekąsek. Ich spożycie powoduje gwałtowny wzrost poziomu cukru we krwi. Odpowiedzią organizmu jest intensywne wydzielanie insuliny, która powoduje przekształcanie nadmiaru glukozy w glikogen – substancję stanowiącą zapasowe źródło energii. To z kolei stanowi przyczynę nagłego spadku stężenia glukozy (hipoglikemii), co objawia się silnym uczuciem głodu. Najprościej i najszybciej można zaspokoić go wysokoenergetyczną, słodką przekąską, co zamyka błędne koło spożywania słodyczy.
Apetyt na słodycze powiązany jest także z mechanizmami psychologicznymi. Po ulubione czekoladki najczęściej sięga się dla przyjemności, by poprawić sobie nastrój lub nagrodzić się za wysiłek. Tym samym spożycie cukru powiązane jest z układem nagrody (strukturami mózgu związanymi z motywacją i kontrolą zachowania) i wydzielaniem tzw. hormonów szczęścia, co łatwo prowadzi do uzależnienia. Organizm zaczyna „domagać się” słodyczy w określonych okolicznościach, a siłę tej potrzeby porównuje się często do narkomanii. Gwałtowne odstawienie cukru może powodować typowe objawy abstynencyjne – rozdrażnienie, zaburzenia koncentracji, bóle głowy itp. Dlatego rezygnacja ze słodyczy nie jest łatwym zadaniem i należy podejść do niego, przestrzegając pomocnych zasad.
Jak przestać jeść słodycze?
Skutecznym i bezpiecznym sposobem na ograniczenie ilości spożywanego cukru jest stopniowa rezygnacja ze słodyczy. Pozwala to uniknąć objawów abstynencyjnych i zmniejszyć zapotrzebowanie na słodkości. W tym celu należy:
- sukcesywnie ograniczyć częstotliwość spożywania słodyczy,
- zamiast sięgać po gotowe wyroby, przygotowywać domowe wypieki i desery, z dobrej jakości, wartościowych składników (np. masła zamiast oleju palmowego, miodu zamiast cukru inwertowanego), nad których ilością ma się kontrolę,
- stopniowo eliminować niezdrowe źródła cukru (nie tylko słodycze, ale też dosładzane napoje, produkty zawierające tzw. ukryty cukier) i zastępować je takimi przekąskami, jak świeże i suszone owoce, orzechy czy nasiona słonecznika,
-
ograniczyć spożycie produktów zawierających oczyszczone węglowodany (o właściwościach podobnych do cukru) – czyli białego pieczywa, białego ryżu itd. – zastępując je pełnoziarnistymi odpowiednikami; dietę warto wzbogacać przy tym o błonnik (obecny np. w warzywach), który spowalnia wchłanianie cukru do krwiobiegu,
-
zadbać o urozmaiconą, dobrze zbilansowana dietę i regularne spożywanie posiłków – niedoborowy jadłospis lub zbyt długie przerwy między posiłkami pobudzają ośrodek głodu, od czego już krok do sięgnięcia po skoncentrowane źródło energii, jakim są słodycze.
Odzwyczajenie organizmu od cukru to tylko połowa sukcesu. Osoby, które pragną przestać jeść słodycze, najczęściej walczą także z uzależnieniem psychicznym. W takiej sytuacji rozwiązaniem może być:
-
znalezienie źródła problemu i rozprawienie się ze schematem, który zmusza do sięgania po słodycze (w skrajnych przypadkach pomocne może być wsparcie psychologa lub psychoterapeuty),
-
wprowadzenie „nagrody” alternatywnej do słodyczy, czyli poświęcanie się innej ulubionej czynności w chwili, gdy pojawia się ochota na słodkości,
-
uczynienie z walki z nałogiem wyzwania, które podejmuje się tak, jak realizację innych ważnych celów – małymi krokami, których wykonanie wiąże się z wcześniej ustaloną nagrodą, ze wsparciem bliskiej osoby dążącej do podobnego celu itd.
Zupełna rezygnacja ze spożywania słodkości jest zadaniem trudnym, a wręcz – w czasach, gdy cukier występuje nawet w pikantnych sosach sałatkowych – niemożliwym. Przede wszystkim jednak jedzenie słodyczy jest wielką przyjemnością, której – w granicach rozsądku – nie trzeba sobie całkowicie odmawiać. Odzwyczajając się od słodkości, można pozwolić sobie na drobne odstępstwa. Celem ograniczenia cukru w diecie powinno być przede wszystkim utrzymanie kontroli nad apetytem, co pozwoli zachować umiar w jedzeniu słodyczy.
