SHBG to skrót od angielskiego określenia Sex hormone binding globulin, oznaczającego globulinę, czyli białko wytwarzane przede wszystkim w wątrobie (u mężczyzn także w gruczole sterczowym, zaś u kobiet w gruczole piersiowym, jajowodach oraz w endometrium), biorące udział w transporcie hormonów płciowych: testosteronu i estradiolu, odgrywających istotną rolę w funkcjonowaniu organizmu. Funkcją pierwszego z nich jest m.in. kształtowanie cech płciowych, pierwotnych (w życiu płodowym) i wtórnych, pobudzanie syntezy białek, utrzymywanie prawidłowego popędu seksualnego, produkcja plemników u mężczyzn i prawidłowe funkcjonowanie jajników u kobiet. Estradiol jest istotny dla rozwoju kobiecych narządów rozrodczych, natomiast w męskich jądrach jego odpowiedni poziom zapewnia płodność.
SHBG – badanie
Badanie SHBG wykonuje się w przypadku wykrycia lub podejrzenia zaburzeń hormonalnych. Tego typu analizę zaleca się na przykład w sytuacji, gdy wyniki pomiaru stężenia całkowitego testosteronu wydają się niespójne ze zgłaszanymi objawami.
U mężczyzn pomiar SHBG często jest wykorzystywany w rozpoznawaniu przyczyny bezpłodności, obniżonego libido, a także zaburzeń erekcji. Badanie pomaga w ocenie stężenia męskich hormonów płciowych – androgenów, które kształtują narządy płciowe i wtórne cechy płciowe, wpływają na spermatogenezę oraz zwiększenie masy mięśniowej.
Badanie SHBG u kobiet bywa pomocne w znalezieniu przyczyn zakłócenia równowagi hormonalnej. Często powodem jej zaburzenia jest wzrost stężenia testosteronu, syntezowanego w jajnikach i nadnerczach. Powoduje to np. brak miesiączki, zmiany trądzikowe czy niepłodność. Ponadto oznaczenie SHBG jest wykonywane, gdy zmiany poziomu testosteronu mogą wpływać na stężenie innych hormonów, chociażby estrogenów.
SHBG – norma
Nie istnieje jedna norma SHBG. Jest ona uzależniona zarówno od płci, jak i wieku czy metody stosowanej przez konkretne laboratorium. U dzieci stężenie globuliny jest wyższe, w okresie dojrzewania jej poziom spada, zwłaszcza u chłopców. W wieku dorosłym ten wskaźnik stabilizuje się, prawidłowy powinien zawierać się w przedziale 28–34 nanomoli na litr.
Ponowny wzrost stężenia, towarzyszący równoczesnemu obniżeniu stężenia całkowitego testosteronu, stwierdza się u mężczyzn po 50. roku życia. Z kolei u starszych kobiet, po przejściu menopauzy, stężenie SHBG obniża się, co jest związane z wygaśnięciem aktywności jajników.
SHGB a ciąża
Istnieje spora zależność między stężeniem SHGB a ciążą. Poziom globuliny u kobiet i tak jest wyższy niż u mężczyzn, a po zapłodnieniu jeszcze bardziej rośnie, co jest spowodowane zwiększoną produkcją estrogenów – hormonów produkowanych przede wszystkim w tzw. pęcherzykach Graafa (rozwijają się w jajnikach), a także w ciałku żółtym (pozostałość pękniętego pęcherzyka Graafa, wytwarzająca progesteron) oraz w łożysku.
Poziom SHGB raczej nie ma wpływu na przebieg ciąży. Wywołane nim zaburzenia hormonalne częściej stają się przyczyną niepłodności.
SHBG: czym grozi nadmiar i niedobór?
Zarówno zbyt niskie, jak i podwyższone stężenie hormonu SHBG nie jest korzystne dla organizmu, zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Zwiększony poziom globuliny często towarzyszy:
- schorzeniom wątroby (np. marskości);
- nadczynności tarczycy;
- zaburzeniom odżywiania (zwłaszcza anoreksji);
- stosowaniu antykoncepcji doustnej i hormonalnej terapii zastępczej zawierającej estrogeny;
- hipogonadyzmowi, czyli defektowi układu rozrodczego skutkującemu dysfunkcją gonad (jajników lub jąder), które nie produkują hormonów płciowych;
- łagodnemu przerostowi prostaty u mężczyzn;
- zespołowi niedoboru testosteronu, który jest konsekwencją starzenia się mężczyzn.
Niedobór SHBG na ogół jest stwierdzany u ludzi otyłych, ze znacznie przekroczoną normą masy ciała. Występuje także w zespole jajników policystycznych (częste zaburzenie kobiet w wieku rozrodczym, będące też przyczyną niepłodności), z powodu niedoczynności tarczycy oraz trądziku.
Obniżony poziom SHBG jest jednym z charakterystycznych wskaźników hirsutyzmu u kobiet (schorzenie objawiające się występowaniem nadmiernego owłosienia typu męskiego na twarzy, klatce piersiowej, wokół brodawek, na brzuchu, w odcinku krzyżowym czy w okolicy sromu) i choroby Cushinga (zespół objawów związanych z występowaniem podwyższonego poziomu kortyzolu lub innych steroidów nadnerczowych w surowicy krwi.
Niedobór globuliny może być konsekwencją przyjmowania preparatów zawierających syntetyczne androgeny.
