Seler naturalnie występuje w klimacie umiarkowanym. Znany był już w czasach starożytnych i musiał należeć do wyjątkowo cenionych roślin, ponieważ Rzymianie nawet wybijali jego wizerunek na monetach. W Polsce warzywo stało się znane za sprawą pochodzącej z Włoch królowej Bony (dlatego należy do warzyw określanych mianem włoszczyzny). Przez lata spichrzowy korzeń selera stanowił nieodłączny element tradycyjnej polskiej kuchni. Współcześnie ogromną popularność zyskały ogonki liściowe selera naciowego. Modnym produktem stały się także nasiona selera, z których można przygotować aromatyczny napar o szeregu prozdrowotnych właściwości.
Seler – wartości odżywcze
W selerze znajduje się nieco węglowodanów (w tym – znaczny odsetek błonnika), białek i tłuszczów (głównie zawierających nienasycone kwasy tłuszczowe). Poza tym składa się on głównie z wody (korzeniowy – w 90%, naciowy – w 95%). Każda z odmian selera to bogate źródło witamin. Zarówno bulwa, jak i łodygi zawierają większość witamin z grupy B. Seler korzeniowy ma ich nieco więcej niż naciowy, choć ten drugi jest znacznie zasobniejszy w kwas foliowy (B9). Obie odmiany dostarczają także bardzo dużo witaminy K i nieco witaminy C. W selerze naciowym występuje ponadto prowitamina A (beta-karoten), której w korzeniu znajdują się śladowe ilości.
Seler korzeniowy warto spożywać ze względu na wysoką zawartość fosforu (jest go także trochę w łodygach). Ponadto w warzywach obu odmian występują znaczne ilości potasu, żelaza, cynku, wapnia i selenu oraz nieco magnezu, manganu i miedzi. Seler zasobny jest w fitozwiązki o właściwościach prozdrowotnych – flawonoidy, kwasy organiczne, furanokumaryny, sterole, terpeny. Są to substancje, które chronią roślinę przed szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych. W ludzkim organizmie wykazują działanie przeciwutleniające i antyseptyczne.
Lecznicze właściwości selera
Dzięki bogactwu cennych dla zdrowia związków seler stanowi nie tylko smaczny, ale też niezwykle wartościowy składnik każdej diety. Warto spożywać go ze względu na:
- zawartość witamin i minerałów niezbędnych do utrzymania prawidłowej pracy serca, mózgu, nerek i innych narządów,
- właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwzapalne (wspomaga układ immunologiczny, przeciwdziała objawom takich chorób, jak np. dna moczanowa, reumatyzm),
- wysoką zawartość antyoksydantów, które zmniejszają szkodliwą aktywność wolnych rodników (spowalniają procesy starzenia się, zapobiegają chorobom nowotworowym, neurodegeneracyjnym, sercowo-naczyniowym),
- obecność błonnika, który usprawnia proces trawienia i przyczynia się do obniżenia poziomu cholesterolu i glukozy we krwi,
- działanie moczopędne, dzięki któremu z organizmu szybciej usuwane są substancje toksyczne,
- właściwości rozkurczowe, dzięki którym zmniejsza wiele dolegliwości bólowych,
- działanie krwiotwórcze (dzięki któremu m.in. zapobiega anemii),
- pozytywny wpływ na stan kości, skóry, włosów i paznokci.
Seler od wieków uznawany jest za afrodyzjak. Stymulując krążenie, poprawia on ukrwienie narządów płciowych, co zwiększa siłę doznań erotycznych. Co więcej, seler ma właściwości cenne dla mężczyzn. Według licznych badań zawarte w nim związki wzmagają potencję i wpływają korzystnie na jakość nasienia. Wśród kobiety smaczne warzywo cieszy się uznaniem ze względu na jego pozytywny wpływ na urodę. Chętnie sięgają po sok z selera naciowego połączony w proporcjach 1:1 z sokiem z jabłek czy pomarańczy. Napój taki wypity na czczo wspomaga oczyszczanie organizmu, likwiduje niedoskonałości cery, wzmacnia włosy, nadając im piękny, zdrowy wygląd.
Seler jest dość silnym alergenem, więc z jego prozdrowotnych właściwości nie mogą skorzystać niektóre osoby skłonne do uczuleń pokarmowych. Warzywo może wywołać szereg objawów – pokrzywkę, obrzęki, nieżyt nosa, problemy jelitowe.
Seler na odchudzanie
Seler, zwłaszcza naciowy, doskonale nadaje się na składnik diety odchudzającej. Stymuluje procesy niezbędne do redukcji masy ciała, nie podnosząc wartości energetycznej jadłospisu. Ważąca 100 g porcja selera korzeniowego dostarcza około 30 kalorii, a naciowego – zaledwie 17. Warzywo ułatwia oczyszczanie organizmu ze zbędnych produktów przemiany materii dzięki właściwościom moczopędnym. Wpływa też korzystnie na trawienie – błonnik poprawia perystaltykę jelit, zapobiega wzdęciom czy zaparciom. Spowalnia także proces wchłaniania glukozy do krwi, tym samym obniżając indeks glikemiczny (IG) posiłku. Seler naciowy ma IG = 15. Ostrożność zachować należy w przypadku spożywania bulwy selera. Zwykle poddaje się ją obróbce termicznej, która zwiększa IG warzywa z 35 do 85. Jest to wartość, która przyczynia się do skoku glikemii, niewskazanego dla osób odchudzających się i niebezpiecznego dla diabetyków.
Seler w sztuce kulinarnej
Seler korzeniowy od wieków wykorzystywany jest w polskiej kuchni jako podstawa wywarów do zup czy gulaszów. Stanowi też nieodłączny element sałatek, surówek i zapiekanek warzywnych. Coraz częściej smaczna bulwa staje się podstawą dań – selerowych kremów, frytek, puree, koktajli.
Ogromną popularność zyskał seler naciowy – chrupiący, soczysty, o oryginalnym, pikantnym smaku. Świetnie komponuje się z sałatkami warzywnymi i owocowymi, wzbogaca smak dań (np. makaronów, ryb), ale nadaje się także na samodzielną, zdrową przekąskę.
