Wczesne objawy RZS widoczne są pod postacią obrzęków w okolicy stawów. W miarę trwania choroby dochodzi do pogorszenia ich funkcji i ruchomości, a do obrazu klinicznego dołączają się dolegliwości z różnych narządów i układów organizmu.
Charakterystyczne objawy RZS
Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS, gościec) jest przewlekłą chorobą rozwijającą się na podłożu immunologicznym, która dotyczy tkanki łącznej. Objawy RZS u dorosłych manifestują się głównie ze strony stawów, obejmując również dolegliwości ogólnoustrojowe oraz zajmując różne narządy oraz układy. Choroba spotyka częściej kobiety niż mężczyzn, prowadzi do niepełnosprawności oraz przedwczesnego zgonu i przebiega z okresami zaostrzeń, a także krótkotrwałych remisji. Objawy RZS nie występują u dzieci, gdyż w wieku rozwojowym nie diagnozuje się tej choroby.
Początkowe objawy RZS rozwijają się zwykle podstępnie w przeciągu kilku tygodni, a w większości przypadków do znacznego uszkodzenia stawów dochodzi w czasie 2 lat od rozpoczęcia procesu chorobowego. Tylko 15% zachorowań przebiega w sposób łagodny.
Charakterystycznym wczesnym objawem RZS jest symetryczne zajęcie stawów rąk (głównie nadgarstka, międzypaliczkowych bliższych, śródręczno-paliczkowych) oraz stóp (śródstopno-paliczkowych), rzadziej większych, takich jak kolanowy czy biodrowy. Proces chorobowy rozwija się wraz z bólem oraz obrzękiem. Dodatkowo obserwuje się powstanie sztywności porannej, która ustępuje zwykle po czasie dłuższym niż godzina. Towarzyszyć mogą temu objawy ogólne w postaci nieznacznego podwyższenia temperatury ciała, zmęczenia, utraty apetytu oraz w konsekwencji masy ciała, a także bólów mięśniowych.
Diagnostyka objawów zapalenia reumatoidalnego stawów opiera się na obrazie klinicznym choroby, wykonaniu testów serologicznych krwi w poszukiwaniu czynnika reumatoidalnego (RF) oraz przeciwciał przeciwko cytrulinowanym peptydom (ACPA); pod uwagę bierze się czas trwania dolegliwości oraz inne możliwe schorzenia.
Objawy stawowe RZS
Stawy niemal całego ciała to obszar, w którym może dojść do pojawienia się zmian w przebiegu choroby. Oprócz zmian w obszarze rąk i stóp, powstać one mogą także w łokciu, kolanie, biodrze, stawie ramiennym, a nawet w obszarze kręgosłupa (szczególnie szyjnego) czy też żuchwy. RZS objawia się obrzękiem i bólem tych struktur, a w miarę trwania procesu zapalnego – zanikiem mięśni, niszczeniem przylegających struktur: chrząstek, ścięgien, kości ograniczeniem oraz w późniejszym czasie utratą ruchomości. Charakterystyczna jest również tkliwość stawów podczas ucisku.
Zmienione stawy rąk w zaawansowanej chorobie sprawiają, iż dochodzi do znacznych deformacji: podwichnięcia dłoniowego paliczków, układania się palców w kształt szyi łabędziej, powstania palców butonierkowatych. Proces degeneracyjny może doprowadzić do usztywnienia nadgarstka oraz powstania zespołu cieśni.
Objawy zapalenia reumatoidalnego stawów dotykającego stawy kolanowe obejmuje powstanie torbieli Bakera, która pękając, doprowadza do znacznego obrzęku podudzia oraz nasila ból. Zmiany w stawie szczytowo-obrotowym mogą powodować bóle promieniujące do potylicy, zaburzenia czucia w obrębie kończyny górnej, a w zaawansowanych przypadkach ich porażenia.
Objawy pozastawowe RZS
Objawy kliniczne RZS, choć kojarzą się głównie z zajęciem jedynie układu szkieletowego, to mogą pojawiać się również w wielu innych narządów ludzkiego ciała. Powstają one głównie w ciężkich postaciach choroby, w serologicznie pozytywnej postaci.
Jedną z manifestacji pozastawowej są objawy skórne RZS, do których należą głównie guzki reumatoidalne. Lokalizują się one przede wszystkim na ramionach, pośladkach oraz nad stawami. Guzki reumatoidalne mogą pojawiać się również na narządach wewnętrznych: strukturach serca, opłucnej.
Zapalenie osierdzia, zmiany na zastawkach, nadciśnienie płucne oraz zwiększone ryzyko rozwinięcia się miażdżycy i zmian zakrzepowo-zatorowych to stany, na które bardziej niż reszta populacji są narażone osoby chorujące na reumatoidalne zapalenie stawów. Problemy z nerkami, takie jak śródmiąższowe zapalenie nerek, wiążą się głównie z przewlekłym stosowaniem leków. W układzie oddechowym może dojść do zmian w postaci zapalenia opłucnej wraz z wysiękiem, czy też włóknienia płuc, skutkującego powstaniem duszności, kaszlu. U chorych na RZS rozwijają się częściej choroby dotyczące narządu wzroku: zapalenie twardówki, natwardówki, suche złuszczające zapalenie rogówki oraz spojówek, przejawiające się uczuciem suchości, obecności piasku w oczach.
Inne, rzadsze schorzenia pozastawowe mogące dotykać chorych z RZS to:
- martwica dystalnych części palców spowodowana zmianami naczyniowymi;
- polineuropatie;
- powiększenie węzłów chłonnych szyi, podżuchwowych, pachowych;
- niedokrwistość.
Zobacz wideo: Deformacja stawów - na czym polega RZS?
Bibliografia:
1. Szczeklik A., Interna Szczeklika, Kraków 2018.
