Najlepiej poznanym retrowirusem jest HIV. Zakażenie nim skutkuje w pierwszym etapie ostrą chorobą retrowirusową, by w późniejszym czasie doprowadzić do ciężkiego schorzenia układu odpornościowego – AIDS.
Czym są retrowirusy?
Najmniejsze cząstki organiczne, które nie mają typowej budowy komórkowej w porównaniu do większości żywych organizmów, to wirusy. Jedną z podstawowych ich rodzin są retrowirusy (łac. Retroviridae). Ich materiałem genetycznym jest kwas rybonukleinowy (RNA). W swoim wnętrzu przechowują dwie jego nici. Nazwę zawdzięczają zdolności przeprowadzania reakcji odwrotnej transkrypcji, czyli przepisywania informacji z RNA na DNA za pomocą enzymu odwrotnej transkryptazy. Retrowirusy są odpowiedzialne za powstawanie chorób, takich jak AIDS oraz niektóre nowotwory, np. białaczka z limfocytów T.
Do najlepiej poznanych retrowirusów należy HIV. Innym częstym patogenem jest wirus białaczki ludzkiej z komórek T (HTLV).
Najbardziej znany retrowirus – HIV
HIV (human immunodeficiency virus) to jeden z ważniejszych patogenów przenoszonych drogą krwi, kontaktu seksualnego oraz okołoporodową. Zakażenie może prowadzić do rozwinięcia się poważnej choroby o nazwie AIDS, czyli zespołu nabytego niedoboru odporności. Polega ona na znacznym zmniejszeniu liczby limfocytów pomocniczych we krwi, co doprowadza do upośledzenia funkcjonowania układu immunologicznego człowieka oraz powstania zakażeń i nowotworów oportunistycznych (wskaźnikowych), mogących w krótkim czasie skutkować śmiercią. Retrowirus HIV należy do rodzaju Lentivirus. Istnieją dwa jego typy: HIV-1 (występujący najczęściej) oraz HIV-2 (spotykany w Afryce Zachodniej). Mnożą się we wnętrzu komórek gospodarza, gdzie dochodzi do reakcji odwrotnej transkrypcji.
Zakażenie wirusem HIV przebiega w 3 stadiach sklasyfikowanych na kategorie. Należą do nich:
- kategoria kliniczna A – chorzy z ostrą chorobą retrowirusową, okres bezobjawowy, przetrwała uogólniona limfadenopatia,
- kategoria kliniczna B – zakażenia oportunistyczne (wskaźnikowe) o łagodnym przebiegu,
- kategoria kliniczna C – choroby wskazujące na AIDS (m.in. cytomegalia, kandydoza przełyku, gruźlica płuc, inwazyjny rak szyjki macicy).
Ostra choroba retrowirusowa wywołana wirusem HIV
Pierwszym etapem zakażenia wywołanego przez HIV jest ostra choroba retrowirusowa. Rozwija się u osób, u których doszło do przedostania się materiału genetycznego wirusa do krwi, około 2–4 tygodni od kontaktu z patogenem. Nie zawsze udaje się zauważyć symptomy zakażenia retrowirusem HIV. Objawy pojawiają się nagle, utrzymują się przez mniej więcej 3 tygodnie, są niecharakterystyczne i nie występują u wszystkich chorych. Należą do nich:
- nudności,
- bóle mięśniowo-stawowe,
- wysypka grudkowo-plamista na dłoniach oraz tułowiu ze zmianami o średnicy 0,5–1,0 cm,
- ból gardła,
- powiększenie węzłów chłonnych,
- wymioty,
- utrata apetytu.
Ostrą chorobę retrowirusową należy podejrzewać w przypadku wystąpienia wyżej wymienionych objawów oraz sytuacji podwyższonego ryzyka zakażenia, m.in. niezabezpieczonego kontaktu seksualnego, użycia zakażonych igieł. Ze względu na niespecyficzne objawy, a niekiedy skąpy lub bezobjawowy przebieg, nie każdy chory zgłasza się do lekarza w celu wykonania testu.
Infekcja wirusowa czy bakteryjna? Czym się różnią? Dowiesz się tego z filmu:
Na tym etapie infekcji w płynach ustrojowych zakażonego człowieka znajduje się wiele kopii wirusa. Sprzyja to rozprzestrzenianiu się chorób, dlatego należy zachować szczególną ostrożność w kontaktach z wydzielinami innych ludzi.
Leki antyretrowirusowe stosowane w leczeniu zakażenia HIV
Podstawą leczenia zakażenia wirusem HIV jest stosowanie tzw. leków antyretrowirusowych. Blokują one enzymy, które odpowiedzialne są za replikowanie się tego retrowirusa, a niektóre z nich hamują ich łączenie się z komórkami ludzkiego organizmu.
Najbardziej skuteczną metodą leczenia jest łączenie wielu leków, co nosi nazwę skojarzonej terapii antyretrowirusowej (cART). Dzięki niej możliwe jest zahamowanie namnażania się HIV, tak że jego materiał genetyczny nie jest wykrywany we krwi. Terapia antyretrowirusowa nie prowadzi jednak do całkowitego wyleczenia, ponieważ leki w niej stosowane nie eliminują prowirusowego DNA zintegrowanego z materiałem genetycznym człowieka. Nadal trwają badania nad preparatami, które mogłyby doprowadzić do usunięcia wirusa z organizmu, nie pozostawiając śladu.
By zmaksymalizować skuteczność terapii antyretrowirusowej, należy zastosować ją już na wczesnym etapie choroby. Dlatego tak ważne jest jak najszybsze poddanie się testom wykrywającym HIV we krwi. Szacuje się, że 30% przypadków zakażenia nie jest wykryte.
Bibliografia:
1. Szczeklik A., Interna Szczeklika, Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.
