Jedną z przyczyn raka jelita grubego jest niezdrowa dieta – Polacy, którzy jedzą bardzo tłusto, częściej zapadają na to schorzenie. Ryzyko nowotworu złośliwego jelita dotyczy zwłaszcza mężczyzn i wzrasta wraz z wiekiem.
Co to jest rak jelita grubego?
Rak jelita grubego jest nowotworem, który powstaje w nabłonku okrężnicy lub odbytnicy i Łagodne zmiany nowotworowe mają postać polipów i gruczolaków (w tym mięśniaków, naczyniaków i tłuszczaków), które nie zawsze wymagają usunięcia. Trzeba je jednak stale obserwować i szybko reagować na niepokojące zmiany, by narośle nie uległy zezłośliwieniu.
Rak jelita grubego – przyczyny i symptomy choroby
Komórki rakowe powstają w wyniku podziału i powielenia materiału genetycznego. Do mutacji w obrębie genów może dojść z różnych przyczyn (nie wszystkie są jeszcze zbadane), mogą one być również przypadkowe. Czynnikami zwiększającymi ryzyko raka jelita grubego są m.in.: częste i długotrwałe zaparcia, zachorowanie na wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub chorobę Leśniowskiego-Crohna, niewłaściwa dieta (jedzenie dużych ilości białego pieczywa i tłuszczów zwierzęcych, a unikanie warzyw i owoców), otyłość.
Rak jelita grubego może być też dziedziczny – zagrożeni są nim zwłaszcza ci, którzy mieli wśród bliskich krewnych osoby chore na raka jelita, piersi lub jajnika. Schorzenie to notuje się zwykle w grupie wiekowej 45–70 lat, a rak jelita grubego znajduje się w pierwszej trójce najczęściej występujących nowotworów zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Zazwyczaj rozpoznawany jest dopiero w zaawansowanym stadium, gdyż w początkowym nie daje żadnych objawów. Rak jelita grubego boli bardzo rzadko – dolegliwości w okolicach krocza i w jamie brzusznej odczuwane są tylko przez niewielki odsetek chorych. Do zrobienia badań powinny skłonić:
- kolka jelitowa, nawracające wzdęcia i ciągłe uczucie niepełnego wypróżnienia,
- wąski (tzw. ołówkowaty) stolec z domieszką krwi,
- częste biegunki lub zaparcia,
- krwawienie z odbytu,
- nagłe zmiany rytmu wypróżnień,
- anemia (niedokrwistość), utrata wagi, spadek odporności i wzmożona męczliwość.
Rak jelita grubego – markery, badania, zabiegi diagnostyczne
Aby zdiagnozować raka jelita grubego, należy wykonać szereg badań. Pierwszym etapem jest oddanie próbek kału i krwi do laboratoriów. Specjaliści oceniają, czy w stolcu znajduje się tzw. krew utajona i czy we krwi występuje podwyższony poziom markerów nowotworowych (CEA), warto jednak zaznaczyć, że ich podwyższone stężenie wcale nie musi oznaczać choroby nowotworowej. Następnie należy wykonać kolonoskopię umożliwiającą zajrzenie do wnętrza jelita. Przez odbyt wprowadza się giętki endoskop, który ma grubość palca wskazującego. Dzięki kolonoskopii możliwe jest pobranie wycinka błony jelita do badania histopatologicznego, czyli analizy mikroskopowej pod kątem obecności komórek nowotworowych.
Po wstępnej diagnostyce i ewentualnym rozpoznaniu raka jelita należy ustalić stopień zaawansowania zmian w obrębie jelita grubego i innych organów, by dobrać odpowiednią metodę leczenia. Chorego poddaje się badaniu ultrasonograficznemu i tomografii komputerowej, a także dodatkowym badaniom krwi (m.in. po to, by ocenić funkcjonowanie wątroby i nerek) i badaniu RTG klatki piersiowej (aby sprawdzić, czy nie ma przerzutów w płucach i węzłach chłonnych).
Rodzaje chemioterapii raka jelita grubego i inne metody leczenia
O sposobie leczenia raka jelita grubego decydują wielkość guza oraz rozległość ewentualnych przerzutów. W przypadku nowotworu, który nie daje przerzutów i nie zajmuje sąsiednich struktur, być może będzie możliwość poprzestania na usunięciu chirurgicznym zmiany nowotworowej. Pojawianie się komórek rakowych w innych organach niż jelito, oprócz wykonania zabiegu wymaga rozpoczęcia chemioterapii, radioterapii bądź leczenia skojarzonego.
W najcięższych przypadkach, kiedy rak jest w ostatnim (IV) stadium, a pacjenta nie można zakwalifikować do chirurgicznego usunięcia przerzutów, stosuje się chemię paliatywną jelita grubego. Choremu po zabiegu chirurgicznym w celu zniszczenia komórek nowotworowych, które mogły pozostać w organizmie, podaje się chemioterapię uzupełniającą (adiuwantową). Za szczególny rodzaj chemioterapii należałoby uznać leczenie molekularne (celowane).
Rak jelita grubego – rokowania, przerzuty, nawroty choroby
W przypadku raka jelita grubego rokowania są zależne od stopnia zaawansowania, typu zmian nowotworowych oraz głębokości nacieku. Bardzo ważne jest też wczesne dobranie odpowiedniej metody leczenia. Najtrudniej jest wyleczyć raka jelita grubego, który zaczął już dawać przerzuty odległe, czyli wychodzące poza obręb jamy brzusznej (w 10% takich przypadków udaje się wydłużyć życie pacjenta o 2 lata). Przerzuty te mogą być zlokalizowane w kościach, płucach, a nawet w mózgu.
Nie bez wpływu na skuteczność terapii pozostają wiek chorego i jego stan ogólny, schorzenia towarzyszące i indywidualne reakcje organizmu na zastosowaną terapię. Jednak w każdym stadium raka jelita grubego warto podejmować leczenie – nawet jeśli nie zahamuje się choroby, zawsze można spowolnić jej postępowanie i zmniejszyć dolegliwości. Osoby, które zwycięsko wychodzą z walki z nowotworem, muszą liczyć się z ryzykiem nawrotów, nawet po kilku latach, dlatego powinny być pod stałą opieką lekarską.
