Autyzm dziecięcy obejmuje trzy sfery życia - dotyczy trudności w interakcjach społecznych, w komunikacji międzyludzkiej oraz w zachowaniu i zabawie. Nie istnieje leczenie przyczynowe zaburzeń autystycznych.
Co to jest autyzm?
Autyzmem nazywamy zaburzenie w rozwoju oraz funkcjonowaniu centralnego układu nerwowego. Wyróżniamy dwie postacie autyzmu - autyzm wczesnodziecięcy oraz atypowy. Autyzm zaliczany jest, razem z zespołem Aspergera oraz zespołem Retta do tzw. całościowych zaburzeń rozwoju, które charakteryzują się zakłóceniem i opóźnieniem rozwoju: relacji społecznych, procesów poznawczych (takich jak pamięć, myślenie, język, uwaga i percepcja), zachowania, zabawy oraz komunikacji międzyludzkiej.
Objawy autyzmu
Pierwsze objawy autyzmu pojawiają się najczęściej w wieku wczesnodziecięcym (przed 3. rokiem życia), w postaci atypowej później. Chłopcy chorują czterokrotnie częściej niż dziewczynki.
Ludzie cierpiący na autyzm niezdolni są do nawiązywania oraz podtrzymywania trwałych relacji interpersonalnych, a nawet rozmowy, są skrajnie wycofani z życia społecznego. Mowa u dzieci może rozwijać się z opóźnieniem. Często używane są przez nie słowa, tylko im znane, co dodatkowo utrudnia komunikację. Zabawa autystycznych dzieci jest stereotypowa, powtarzalna - lubią bawić się przede wszystkim w samotności.
Co charakterystyczne, dzieci te mają zwykle wąskie zainteresowania i nietypowe zdolności. Już u najmłodszych zaobserwować można obojętność i brak pozytywnych reakcji w kontaktach z najbliższym otoczeniem, szczególnie z matką, unikanie kontaktu wzrokowego, brak zainteresowania innymi dziećmi i wspólną rozrywką. Podczas samotnej zabawy maluchy z tym zaburzeniem nie naśladują i nie robią nic ‘na niby’ - zabawki służą głównie doznaniom dotykowym. Niektóre dźwięki, o niezbyt nasilonym natężeniu, a nawet przedmioty codziennego użytku czy własne pluszaki powodować mogą u nich lęk i panikę. Objawy bólu lub stresu manifestowane są często pobudzeniem, bez werbalnego zgłaszania problemu. Pojawiać się mogą trudności z zasypianiem i bezsenność w nocy, a także problemy z wprowadzaniem zdrowej, urozmaiconej diety.
Funkcje poznawcze dzieci i dorosłych cierpiących na autyzm w około 85% są na poziomie upośledzenia umysłowego.
Leczenie przyczynowe autyzmu jest niemożliwe, dlatego też niezwykle ważne jest działanie wielokierunkowe - terapie behawioralne, logopedyczne, nauczanie dostosowane indywidualnie, tak aby zapewnić możliwie, jak najlepszy rozwój dziecka.
Jakie są przyczyny autyzmu?
Pomimo wielu badań, do tej pory przyczyna pojawienia się autyzmu u niektórych dzieci nie została do końca wyjaśniona. Wiadomo, że jest to zaburzenie uwarunkowane wieloczynnikowo. Postulowane są teorie o nieprawidłowym rozwoju ośrodkowego układu nerwowego, a także o jego wczesnym uszkodzeniu.
Według wielu hipotez rozwój autyzmu spowodowany może być przez czynniki:
- - genetyczne, choć model dziedziczenia pozostaje nieznany. Za rozwój autyzmu odpowiedzialne mogą być mutacje w ponad 30 genach, znajdujących się na różnych chromosomach. U bliźniąt monozygotycznych (posiadających identyczny materiał genetyczny) zazwyczaj zgodnie, choć nie jednoczasowo rozwija się to zaburzenie. Wśród chorób genetycznych predysponujących do wystąpienia autyzmu należy przede wszystkim zespół kruchego chromosomu X;
- - nieprawidłowości w przemianach metabolicznych - podwyższony poziom serotoniny oraz hamującego szlaki w układzie nerwowym neuroprzekaźnika GABA stwierdzany jest u dzieci z autyzmem;
- - zakażenia wewnątrzmaciczne, szczególne pierwotna infekcja wirusem różyczki lub cytomegalii oraz toksoplazmozą u kobiety ciężarnej;
- - zaburzenia w rozwoju mózgowia - u niektórych dzieci autystycznych zaobserwować można makrocefalię (zwiększony obwód głowy), nieprawidłową mielinizację nerwów, a w badaniach neuroobrazowych zwiększoną objętość struktur mózgowia oraz komór mózgu;
- - poważne schorzenia podczas ciąży lub urazy okołoporodowe - krwawienia z dróg rodnych podczas ciąży, cukrzyca ciążowa, niewyrównane choroby tarczycy podczas ciąży, konflikt serologiczny i wysoki poziom bilirubiny u noworodka, wcześniactwo, niedotlenienie okołoporodowe oraz mała masa urodzeniowa dziecka mogą być także potencjalnymi przyczynami.
Do mniej udowodnionych naukowo przyczyn rozwoju autyzmu u dzieci wymienić można:
- - Starszy wiek rodziców
- - Mózgowe porażenie dziecięce
- - Stosowanie kwasu walproinowego oraz leków przeciwdepresyjnych przez kobiety ciężarne, niedobór witaminy D
- - Zanieczyszczenie środowiska w otoczeniu kobiety ciężarnej
Żadne szczepionki, nawet te zawierające w swym składzie tiomersal (związek rtęci) nie mają udowodnionego związku przyczynowo-skutkowego na rozwój autyzmu. Błędna okazała się także teoria o wpływie chłodnych i sztywnych relacji rodziców z dziećmi na powstanie tego zaburzenia.
Bibliografia:
1. Jarema M., Psychiatria, wyd. PZWL, Warszawa 2011
2. Gołaska P., Etiologia zaburzeń ze spektrum autyzmu. Przegląd wybranych koncepcji. wyd. Psychiatr. Psychol. Klin. 2013, 13 (1), p. 8–14 http://www.psychiatria.com.pl/index.php/wydawnictwa/2013-vol-13-no-1/etiologia-zaburzen-ze-spektrum-autyzmu-przeglad-wybranych-koncepcji?aid=223
