Wśród przyczyn powstawania choroby Alzheimera wymieniane są głównie procesy prowadzące do odkładania się patologicznych, nierozpuszczalnych białek. Ich obecność w powolny sposób uszkadza tkankę nerwową i prowadzi do ujawnienia się charakterystycznych zaburzeń. Leczenie choroby Alzheimera jest wyłącznie objawowe.
Co to jest choroba Alzheimera?
Choroba Alzheimera należy do szerokiego grona zaburzeń psychicznych, których powstanie wiąże się z uszkodzeniem centralnego układu nerwowego. W międzynarodowej klasyfikacji chorób (ICD-10) zaliczana jest do kategorii chorób otępiennych. Otępienia dotyczą najczęściej osób w podeszłym wieku i wynikają z chorób neurologicznych (uszkadzających układ nerwowy) lub tych spoza układu nerwowego, wtórnie degenerujących mózg.
Alzheimer jest najczęstszą, nieuleczalną i postępującą chorobą otępienną. Większość zachorowań (bo aż 99%) ma charakter sporadyczny, czyli niezwiązany z dziedzicznymi mutacjami w genach. Pozostały 1% przypadków ma charakter dziedziczny i jest wynikiem nieprawidłowości w trzech genach, kodujących powstawanie patologicznych białek (tzw. prekursora amyloidu beta oraz preseniliny 1 i 2). Badania dowodzą, że osoby z zespołem Downa mają zwiększone ryzyko zachorowania na tę chorobę.
Wczesnymi objawami alzheimera są problemy z pamięcią (trudności w przypominaniu sobie ostatnich zdarzeń), do których po kolei dołączają: drażliwość, częste zmiany nastroju, zachowania agresywne, trudności z przyswajaniem nowych informacji i zaburzenia pamięci dawnej. W konsekwencji prowadzi to do utraty samodzielności pacjentów, a w końcu także uniemożliwia z nimi kontakt.
Jakie są przyczyny powstawania choroby Alzheimera?
Nad chorobą Alzheimera od wielu lat prowadzone są intensywne prace badawcze, mające na celu poznanie wszystkich czynników ryzyka oraz przyczyn rozwoju. Aktualnie dominuje tzw. teoria kaskady amyloidowej, w myśl której początkowym zaburzeniem prowadzącym do rozwoju alzheimera jest odkładanie się w tkance mózgowej nierozpuszczalnych form peptydu (białka) Abeta, czyli płytek amyloidowych, co w konsekwencji powoduje degenerację i indukuje śmierć prawidłowych neuronów (komórek tkanki nerwowej) i ujawnienie się objawów klinicznych.
Kolejną teorią jest teoria cholinergiczna, mówiąca o dysfunkcji układu przywspółczulnego (autonomicznego układu nerwowego, czyli pozostającego poza świadomością), objawiającej się obniżeniem stężenia specjalnego neuroprzekaźnika – acetylocholiny. U chorych na alzheimera poziom tej substancji jest obniżony.
Istnieje także hipoteza białka tau, która zakłada, że właśnie ono, niewłaściwie przetworzone, ulega akumulacji, tworząc tzw. splątki neurofibrylarne w komórkach nerwowych. Prowadzi to do patologicznego działania wielu struktur w ośrodkowym układzie nerwowym.
Wśród innych przyczyn rozwoju choroby Alzheimera wymieniane są takie czynniki, jak wysoki poziom stresu oksydacyjnego oraz przewlekłe stany zapalne.
Na czym polega diagnostyka oraz leczenie choroby Alzheimera?
Rozpoznanie choroby Alzheimera w początkowych stadiach, gdy objawy nie są nasilone i często błędnie utożsamiane z wiekiem lub stresem, jest niezwykle trudne. Oprócz przeprowadzenia dokładnego wywiadu i obserwacji zachowań chorego stosowane są rozmaite testy neuropsychologiczne, które jednak nie zawsze ukazują odchylenia od normy. W niektórych wypadkach wykonywane są badania obrazowe mózgu, np. pozytonowa tomografia emisyjna (PET), które ujawniają nieprawidłowości w jego funkcjonowaniu – zaniki i procesy degeneracyjne w płatach ciemieniowych oraz skroniowych, odpowiadające za wystąpienie objawów chorobowych.
Obie metody diagnostyczne pozwalają na postawienie prawdopodobnego rozpoznania, gdyż ostateczna i pewna weryfikacja możliwa jest tylko za pomocą pośmiertnego badania fragmentu tkanki mózgowej pod mikroskopem, które ujawnia obecność patologicznych białek – płytek amyloidowych oraz splątków neurofibrylarnych.
Nie są znane czynniki ochronne, uniemożliwiające lub hamujące rozwój i postęp choroby.
Leczenie choroby Alzheimera jest wyłącznie objawowe i ma na celu zmniejszenie nasilenia występujących zaburzeń neurologicznych. Stosowane są przede wszystkim leki zwiększające poziom acetylocholiny w mózgu. Niezwykle istotne są także terapie psychospołeczne, mające na celu pomoc chorym w przystosowaniu się do tej nieuleczalnej choroby.
Zobacz film: Co czuje osoba chora na Alzheimera?
Bibliografia:
1. Jarema M., Psychiatria, PZWL, Warszawa 2016.
