Przetoka szyjna to jedna z wielu zmian, które mogą pojawić się w ludzkim organizmie. Przetoki jelit lub pęcherza moczowego mogą być jednak wynikiem powikłań pooperacyjnych, procesów patologicznych i urazów. W przypadku szyi mówi się właściwie jedynie o wadach wrodzonych.
Przetoka szyjna – co to jest?
Przetoka szyjna to zaburzenie rozwojowe polegające na połączeniu dwóch lub (rzadziej) wielu narządów. Zaburzenia, których efektem jest powstanie przetoki, mają miejsce w życiu płodowym. W zależności od lokalizacji są one środkowe lub boczne, a w ich miejscu mogą wytworzyć się torbiele szyi. Zmiany tego typu najczęściej rozpoznawane są, kiedy dziecko jest jeszcze małe. Zdarza się jednak, że diagnostyka odbywa się dopiero kilka lat po urodzeniu.
Przetoka szyjna – typy
Przetoka szyjna, podobnie jak torbiel szyi, może przyjmować dwie formy. Albo ma charakter wewnętrzny i wtedy uwypukla się lub otwiera do wewnątrz, albo zewnętrzny i w takim przypadku jest widoczna na powierzchni szyi. Wyróżnia się przede wszystkim:
- przetoki szyjne boczne,
- przetoki szyjne środkowe.
Przetoki boczne powstają z łuków i kieszonek skrzelowych. Mogą być całkowite (połączone są wtedy dwa nabłonki) lub niecałkowite (wówczas przetoka ma postać ślepego przewodu biegnącego w głąb tkanek). Zmiany boczne ujścia mają w okolicy mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego. Rodzice dzieci często dostrzegają małą dziurkę u podstawy szyi. Z przetoki na zewnątrz może sączyć się wydzielina śluzowa. Zdarza się również, że z otworu wydostają się śluz razem z ropą lub sama ropa. Dzieje się tak w przypadku stanów zapalnych. Tego typu przetoki szyjne zauważane są dość szybko po urodzeniu dziecka. Najczęściej występują zmiany niecałkowite, kończące się w tkankach miękkich szyi lub gardła, rzadziej pojawiają przetoki całkowite, umiejscowione w tkance migdałka podniebiennego.
Przetoki środkowe to pozostałość przewodu tarczowo-językowego. Zdecydowanie częściej występuje torbiel środkowa szyi (to aż 70% anomalii rozwojowych w tym obszarze). Przetoka najczęściej zlokalizowana jest między chrząstką tarczowatą a kością gnykową. Rzadziej występuje w okolicy języka czy tarczycy.
Objawy przetoki szyjnej
Objawy przetoki szyjnej wynikają z jej położenia, rozmiaru i sąsiadujących z nią narządów. Podstawowym objawem jest niebolesny, ale zauważalnie powiększony, dobrze odgraniczony i ruchomy guz na szyi. Sygnałem przetoki szyjnej bywa również patologiczna wydzielina z ujść na skórze (najczęściej w okolicy migdałka lub zachyłka gruszkowatego). Zdarza się, że guz uciska na nerw błędny. W takiej sytuacji przetoce szyjnej mogą towarzyszyć:
- bóle głowy,
- nudności,
- zaburzenia pracy serca.
Niekiedy pacjent skarży się na utrudnione połykanie i duszności. W niektórych przypadkach może się pojawić wyciek z ucha oraz zropienie torbieli wymagającej drenażu.
Przetoka szyjna u dzieci i dorosłych – leczenie
Przetoka szyjna u dorosłego, podobnie jak u dziecka, powinna zostać poddana szerokiej diagnostyce. Zaleca się wykonanie badania ultrasonograficznego (USG) w celu ustalenia charakteru zmian, stwierdzenia ewentualnego wystąpienia torbieli. Konieczne jest także potwierdzenie prawidłowego funkcjonowania innych narządów w obrębie szyi. W przypadku obustronnych przetok szyjnych lub wywiadu rodzinnego wskazującego na obecność tego typu zmian w najbliższej rodzinie stosuje się również kontrolne badanie słuchu oraz USG nerek. Chodzi o wykluczenie zespołu skrzelowo-uszno-nerkowego. Leczenie przetok szyjnych najczęściej wiąże się z zabiegiem operacyjnym.
Przetoka szyjno-jamista
Przetoka szyjno-jamista to rzadkie zaburzenie naczyniowe. Powoduje ono połączenie krwi żylnej z zatoki jamistej z krwią tętniczą z tętnicy szyjnej (wewnętrznej lub zewnętrznej). Przetoka szyjno-jamista pojawia się, w przeciwieństwie do pozostałych zmian w obrębie szyi, w wyniku urazu. Niestety zdarza się, że objawy pojawiają się dopiero po kilku tygodniach od urazu. Może również zdarzyć się, że podstawowym objawem nieprawidłowego połączenia między tętnicą szyjną a zatoką jamistą będzie porażenie nerwów czaszkowych. Objawy pojawiają się z opóźnieniem, ponieważ w przetoce przepływ krwi jest wolny. Niestety utrudnia to diagnostykę i przyczynia się do późnego rozpoznania zaburzenia. Objawami przetoki szyjno-jamistej są najczęściej:
- wytrzeszcz oczu,
- obrzęk spojówek,
- poszerzenie i krętość żył nadtwardówkowych,
- poszerzenie i krętość żył spojówkowych,
- podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe,
- silny szum w głowie.
Zaburzenie jest wyjątkowo niebezpieczne ze względu na poważne ryzyko uszkodzenia wzroku lub całkowitej jego utraty. W ostateczności może ono prowadzić nawet do śmierci. Odpowiednio wcześnie zastosowane leczenie metodą przeznaczyniowej embolizacji ma szansę doprowadzić do wycofania się większości objawów.
Zobacz film: Budowa i funkcje układu krążenia
Bibliografia:
1. Władysław Bartnik, Alicja Bartnik-Krystalska, Wrodzone torbiele i przetoki, „Otolaryngologia Polska” 5/2002.
2. Teresa Ryczer, Lidia Zawadzka-Głos, Katarzyna Sobczyk, Wrodzone anomalie szyi u dzieci: torbiele i przetoki szyi, „Nowa Pediatria” 3/2004.
